Lieve Chica

Ik schrijf je met een kitten van tien maanden op schoot, dat me af en toe droevig aankijkt omdat ze een kraag om moet, zodat ze haar onderbuik niet kaal likt en een paar keer per dag haren uitkotst. Tja, dus het is goed voor haar, maar ja, zo’n kap is een ellendig ding waardoor ze het leven een stuk minder speels ingaat. Stress, zegt de dierenarts, of een allergie. Ze blijft maar aan dat ene stukje likken als we haar die kap niet opdoen. Waardoor ze niet beter wordt en de geschiedenis zich herhaalt: irritatie, kaal likken, kotsen, meer irritatie, harder likken, meer kotsen…

Nu ligt ze te slapen. Droef, maar rustig. Na vijf dagen kap mag ie af.

In je brief lees ik, en herken ik deels:

‘de angst niet goed genoeg te zijn’

‘de ergernis de planning (het leven?) niet op orde te hebben’, daaropaan gesproken worden, terwijl je eindelijk lekker in de schrijfflow zit, en de woede die het kan oproepen als je lief zoiets teers raakt

dat het leven, met alle verdrietige, overweldigende zaken, er altijd weer tussendoor komt razen. Sterkte lieve Etchica, met je nicht en vriendin die zo verschrikkelijk ziek is.

Natuurlijk is witheid verweven met racisme

We maken deel uit van een koloniaal verleden en heden. Wij zijn een actief deel daarvan, als denkers die voorop lopen en af en toe moe worden van die trage massa die maar niet mee kan komen en in de ‘vechtofvlucht’-reactie schiet, van diepe haatreacties tot ‘Ja maar ik bèn toch geen racist…’ jaha, zucht… moeten we je dan voortdurend geruststellen? Over je hoofd aaien dat je best lief bent? Natuurlijk is witheid verweven met racisme, maar rabiaat racisme uiten de meeste witten niet. Dus… ben je een racist als je wit bent? Eigenlijk bijna altijd wel, maar je wilt 't liever niet zien en de consequenties ervan dragen: van ongemak tot herstelbetalingen. Dus zeg je geen 'pardon', maar ‘zij doen 't zelf ook’, ‘het is lang geleden’, ‘jullie zijn overgevoelig’, ‘jullie zijn onverantwoordelijk door met z’n allen op de Dam te gaan staan’…

Ik heb de free heriheri voorbij zien komen via social media, en even laten gaan. Mooi initiatief, maar ik moest me terugtrekken uit de openbare feestelijkheden vanwege 't nieuws dat de mediator het heeft opgegeven, vanwege de begrafenis van m’n liefste tantetje op 1 juli in Eindhoven en algehele vermoeidheid vanwege de moeizame samenwerking met een team met drie politici, die elkaar wel allemaal heeel goed begrijpen, maar mij niet goed kunnen horen (wat raakt aan mijn angst -en verlangen- erbuiten te staan).

Enfin, het is een luxe zoveel denktijd te hebben, je wordt er helaas niet altijd wijzer van.

Dus ik had verdovingssessies met Netflix en fijn koken en eten met de kinderen. En ook wel gesprekken met familie en vrienden, mijn voedingsbronnen. Ik schreef zelfs een bedankbrief aan mijn toekomstige ex, vanwege alle goede dingen die we hadden. Dus helemaal stilstaan en terugtrekken was 't niet. Ik vond mezelf best knap vanwege die bedankbrief, en ik twijfelde voortdurend of ik zelf niet de belangrijkste oorzaak was van het stilleggen van de mediation. Enfin, het is een luxe zoveel denktijd te hebben, je wordt er helaas niet altijd wijzer van.

Er is zoveel dat we niet weten van onszelf, wat verborgen ligt in de diepten van onze ziel, verscholen in het geheugen van ons lichaam, daar als erts opgeslagen of als lava borrelend, soms nog uit de tijd dat we geen gesproken taal hadden. En dat uit de diepten zomaar opeens naar boven komt, zodat we handelen zonder dat we weten waarom.

In hoeverre kunnen we onszelf begrijpen, weten wat ons waarom triggert? De reacties die we kunnen hebben, die we zelf niet snappen, waarbij we onszelf niet goed kunnen zien, dat zijn er denk ik meer dan wat we wel bewust begrijpen, veel meer. Die onwetendheid hoort bij het mens-zijn, denk je niet? Het is al heel wat als je af en toe iets snapt en nog fijner als je het mogelijk iets kunt bijsturen.

Het is vermoedelijk net zoiets als bij kinderen opvoeden. Met een beetje geluk ben je je één uur per dag min of meer bewust van wat je doet, voor de rest is het een beetje aanklooien en hopen dat je niet teveel domme dingen doet.

Als schrijver moet je altijd dieper graven, net iets slimmer zijn dan jezelf.

Schrijven vraagt om een actief bewustzijn. Het helpt om dat bewustzijn te ontwikkelen, denk ik. Het voelt voor mij heel vrij om geen boeken of artikelen meer te hoeven schrijven (in deze briefwisseling voel ik me daardoor heel licht) en ik weet tegelijkertijd: dat zoeken heeft me beslist goed gedaan. Ik denk graag dat ik er wijzer van ben geworden. Als schrijver moet je altijd dieper graven, net iets slimmer zijn dan jezelf. Dat vraagt veel ‘lege’ tijd, hele goede zelfzorg en iets van egocentrisme omdat je tijdelijk geen ruimte hebt voor anderen.

Misschien is het schrijven wel de kap die we onszelf opzetten om niet de hele tijd zonder nadenken aan dat ene jeukende stukje te likken, te kotsen, weer te likken etc…. Een truc om je leven een net iets andere richting te geven dan die je vanzelf zou gaan. Net iets slimmer worden dan je zonder schrijven en de daarvoor noodzakelijke flow en reflectie was geweest.

In het maatschappelijk debat over racisme zie ik dat wat veelal opgeslagen lag in de diepte in alle hevigheid naar boven komt. Veel is nog niet heel slim of wijs maar rauw en ondoordacht. Die 400 jaar koloniale geschiedenis, het leven van alle voormoeders en voorvaders, de onuitgesproken en uitgesproken oordelen, komen naar de oppervlakte.

Er wordt getornd aan de witte oordelen en waarheden .....

Er wordt getornd aan de witte oordelen en waarheden door mensen als Patricia Kaersenhout en Clarice Gargard die eigen gesprekken organiseren, door de generatie dertigers, de Jerry’s, de Akwasi’s de Mitchells de Jessica’s de Sarita’s…

Het vraagt moed om als witte naar jezelf te kijken en de lelijke kanten te zien. In de spiegel trekken we graag ons mooiste gezicht, mislukte selfies deleten we. Het is ongelooflijk lastig jezelf te kennen, te weten waar je automatische triggers zitten, te weten waar je reflexen hun oorsprong hebben en hoe je ze misschien kunt begrijpen en heeeel misschien veranderen.

Wat ik als kind leerde: Afrikanen en zwarten zijn lui, we moeten ze helpen. De zending is nodig om deze arme mensen te bevrijden van hun heidense geloof en van de armoede. Ik was me later als linkse kraker nauwelijks nog bewust van die gedachten. Ik was degene die als hoofdredacteur van een blad over ontwikkelingssamenwerking niet-witte redacteuren en schrijvers in de redactie introduceerde. Ik was degene die mèt Oosteuropese journalistes een boek schreef, niet óver hen. Dat was mijn gezicht in de spiegel.

Maar ze zijn hier helemaal niet lui.

Totdat ik in 1996 in Mozambique was voor mijn werk en na een paar dagen dacht: ‘Maar ze zijn hier helemaal niet lui.’ Ik schrijf het maar zo plompverloren op. Ik schaamde me meteen rot, dat snap je. Ik sloeg mijn hand bijna voor mijn mond. Waar kwam dat nou vandaan? Ik was toch geen racist?

Toch was deze gedachte was blijkbaar ergens in mij opgeslagen.

Een paar jaar later sprak ik Cynthia McLeod hierover, die me uitlegde dat het één van de vormen van verzet was op de plantage: je dommer en luier voordoen dan je bent. Openlijk verzet werd gestraft, dus dit was een manier om te laten merken dat je hier onvrijwillig handelde.

Dus verzet was het, en een houding die zich in de witte kant tegelijkertijd in de aardlagen vastzette als oordeel. Een oordeel dat ik bij me droeg zonder het echt te weten. Het oordeel dat werd ingezet als onderdeel van de ‘beschaving’ en superioriteitsgedachte: wij moeten deze arme, luie mensen hèlpen. Daarom bezetten we landen en roven ze leeg, dat doen we om te helpen.

Eh… wat doen we?

Ik leerde pas als volwassene de enorme discrepantie zien tussen deze uitgesproken en geleefde waarheden. Dat klinkt misschien gek, maar het was zo in mijn leven. Het is extreem schadelijk dat je je kinderen niet leert dat kolonisatie roof en moord is, maar dat het een vorm van beschaving is. Waarom zou je zoiets doen?

Ik wil namelijk geloven dat de mens van nature goed is. En dit past daar niet in.

Eigenlijk snap ik daar nog steeds helemaal niets van. Ik wil namelijk geloven dat de mens van nature goed is. En dit past daar niet in. Misschien dat jij daar al langer over hebt nagedacht en me verder kunt helpen met denken en verklaren? Misschien heb je er geen zin in hoor. Weer verklaren en uitleggen... pfff

Ik doe mijn eigen witte huiswerk echt wel, ik ben hierin een ijverige leerling, al jaren. Ik heb zelfs even gecheckt op de site, of er nog huiswerk lag dat ik had overgeslagen 😊, maar soms kom ik alleen gewoon niet verder.

Gisteren, 12 juli, keek ik niet naar de NPO, maar naar de uitzending van Black Renaissance Collectief, door Patricia en Antoin en anderen georganiseerd. Het was goed erbij te zijn, op afstand, niet als spreker, maar als luisteraar. Een gepaste plek. Het was wijs en ontroerend en ontzettend toen iemand vertelde dat zijn broer aan het begin van de lockdown was overweldigd door acht agenten en vermoord. Gelukkig was Glenn Hellberg erbij en hij leidde een ritueel om die jongen die zo onverwacht uit het leven was gerukt wat rust en licht te geven. Respectvol, rustig, wijs.

Ik zoek naar wat een gepaste plek is, naar mijn rol in deze tijd. Aan de zijlijn, goed luisteren, kijken waar ik mijn wijsheid kan versterken, anderen aan het woord laten, waar mogelijk mijn witte privileges inzetten om dat te doen. Mijn eigen stem heb ik al laten horen in de boeken die ik schreef en programma’s die ik maakte, dus plaatsmaken is het nu. Kan ik dat voldoende? Doe ik dat op een passende manier?

Dat wikken en wegen, het juiste willen doen, dat misschien wel uit diezelfde gereformeerde jeugd stamt als waar die racistische gedachten vandaan komen.

Ik probeer dat in elk geval zo zorgvuldig en oprecht mogelijk te doen. Dat wikken en wegen, het juiste willen doen, dat misschien wel uit diezelfde gereformeerde jeugd stamt als waar die racistische gedachten vandaan komen. Dit deel heb ik gehouden of verder ontwikkeld. Het is me dierbaar. Ik heb het verder ontwikkeld omdat ik de dogma’s uit mijn kerk- en kraaktijd niet meer wil leven. De kerk heeft meegewerkt aan kolonisatie en slavernij goed laten keuren. Daar kan ik geen deel van uitmaken. Ik zoek al heel lang andere waarheden en leefregels.

Van aard ben ik eerder onbesuisd dan bedachtzaam. Dat laatste wil ik nog beter leren: een trage tred, kijken waar ik mijn voeten zet, gas terugnemen in onoverzichtelijke situaties, te rade gaan bij mensen die wijzer zijn en meer ervaren.

Met jou van gedachten wisselen door middel van deze brieven helpt. Hierin kan ik langzaam mezelf laten zien, omdat ik goed genoeg ben, omdat ik geen betere versie heb, of hoef te zijn. Ik ben best vaak bezig met bewijzen dat ik goed genoeg ben, slim genoeg, actief genoeg, woke genoeg. In onze brieven kan ik dat langzaam laten zakken. Dank je wel daarvoor. Dat is een groot ding dat je me geeft.

Liefs

Nies