Beste Karin,

Wat leuk die lange brief van jou. Ik was hem enthousiast aan het lezen. Toen in één keer het einde kwam, was ik nog niet klaar met lezen en ter compensatie ben ik je gelijk terug gaan schrijven. Wel heb ik die brief eerst even aan de kant gelegd, omdat ik jouw woorden en wat je vertelde wat langer op mij in wilde laten werken. En nu een paar dagen later hervat ik het schrijven.

Je hebt gelijk dat ik in mijn brief misschien wel erg benadrukte hoe je iemand zou kunnen ontmoeten. Dat heeft meer met mijn enthousiasme en energie te maken dan met datgene wat jij uitstraalt, hoor.

Zo leef ik nu bijvoorbeeld ook enorm mee met mijn buurvrouw, die pas gescheiden is. Ze kijkt wel eens om haar heen naar een nieuwe partner. Niet gedreven, maar als er wat op haar pad komt en het lijkt haar leuk, gaat ze het niet uit de weg. Ze komt wekelijks één tot twee keer spontaan bij ons langs en vertelt dan over al haar belevenissen: de verliefdheid of de teleurstelling. Of dat ze het nu zo ook wel goed heeft zo zonder man. Ik leef dan ontzettend mee, kan me alles zo goed voorstellen wat ze meemaakt. Als ze blij is, ben ik blij met haar en als het tegenzit, leef ik met haar mee. Wat dat betreft is daten zo’n enorm spannende periode waarin van alles gebeurt, wat van alles met iemand doet, dat is gewoon mooi om te zien en te volgen.

Ik snap het dat je het ook wel fijn zou vinden als er iemand was die met je meeliep en met jou mee besliste, zodat je niet overal alleen voor staat. Mijn leven is al 23 jaar zo en ik ben daar dankbaar voor. Mijn vriend en ik zijn op een bepaalde manier hetzelfde en op een andere manier weer verschillend. Zo zijn wij allebei creatief: mijn vriend op een technische en praktische manier en ik op een dromerige manier.

Tien jaar zijn we er mee bezig geweest om van een huis dat gammel was, ons paleisje te maken

Dat sluit goed aan. Ik zal het toelichten aan de hand van een voorbeeld. Wij wonen, zoals ik je in mijn vorige brief vertelde, in een zelf verbouwd woonboerderijtje. Tien jaar zijn we er mee bezig geweest om van een huis dat gammel was ons paleisje te maken. Het was ook echt gammel. De dakgoten hingen los langs de muren, de binnenmuren wiebelden als je er tegenaan duwde, enkel glas, de vloeren en het dak golfden, als je je douchte liep het water niet door het putje maar over de tegels en de afvoeren van keuken en toilet waren regelmatig verstopt, omdat ze verkeerd waren aangelegd. Er waren zelfs mensen die ons waarschuwden dat we dit huis niet moesten kopen.

We hebben wel doorgezet: het plekje was zo mooi, met de oude kastanjebomen en lindebomen om het huis, met de bootjes die voorbij kwamen. Dit was het, dat wist ik zeker. Ik was zo enthousiast, ik moest en zou mijn vriend hierin mee krijgen. Mijn vriend twijfelde nog vanwege alle mankementen. Ik weet nog dat ik op een gegeven moment vol temperament tegen hem zei: ’Als je nu niet doorzet en je dit huis door onze handen laat glippen, vergeef ik je het nooit meer.’ Erg hè? Maar we woonden op dat moment in een twee-onder-één kapper, ik voelde me daar zo ongelukki. Ik wilde zo graag meer vrijheid en al was dit nieuwe huis misschien niet ver verwijderd van een ‘krot-status’, voor mij was het ons droomhuis.

Eenmaal gekocht begon het realiteitsbesef zich weer aan me op te dringen: er moest wel erg veel aan dit huis gebeuren. Zouden we dat wel allemaal kunnen? Zouden we wel genoeg financiën hebben om het allemaal te realiseren? Ik kreeg er zoveel stress van dat ik kilo’s ging afvallen. Mijn vriend zei tegen mij: ‘Als je zo doorgaat, zet ik je bij je moeder af en dan klus ik wel alleen verder.’

Mijn zus heeft wel eens tegen mijn vriend gezegd: ‘Met haar heb je een portret in huis gehaald!’ Hij herhaalt die woorden zo nu en dan lachend naar mij en zegt dat het met mij in ieder geval nooit saai is. Maar weet je, ik denk dat het daar om gaat in een relatie: dat je elkaar kunt accepteren hoe je bent, dat er ruimte is om jezelf te zijn. Zo zal een eventueel toekomstige partner jou met al jouw plussen en minnen ook accepteren. Anders is hij je gewoon niet waard.

Mijn vriend heeft mijn gedroom en doorzettingsvermogen misschien in zekere zin nodig, zoals ik hem met zijn oplossingsgerichte houding nodig heb. Zonder mijn gedroom waren wij hier niet geweest. Hij is op zijn beurt praktisch en weet dan die dromen uit te laten komen. Zo legde hij hier vloerverwarming aan, ging hij het dak en de vloeren uitvlakken, bouwde hij nieuwe muren in het huis, noem maar op. Ik hielp hem en we deden dingen in samenspraak. Dus dan vroeg hij me hoe ik het voor me zag: wat zou een mooie vorm voor de nieuwe woonkamer zijn? We praatten er samen over en dan bouwde hij het.

Toen we alles hadden verbouwd, heb ik de inrichting gedaan. Ook daarin ben ik creatief: ik weet heel snel de dingen zo te combineren dat het een mooi geheel wordt. Mijn zus en mijn vriend zeggen dat ook wel tegen mij: ‘Mirna, als jij een vaas vult, dan wordt het een soort kunstwerk, iets moois om naar te kijken. Bij ons blijft het toch eerder een pot met een takje erin.’

Dat mijn vriend mijn wensen mogelijk kan maken is fijn. Toen ik thuis kwam te zitten door ziekte en ik graag meer wilde tekenen en schilderen en graag een eigen atelierruimte wilde, pakte mijn vriend zijn decoupeerzaag en andere materialen en bouwde hij die ruimte voor mij. Dus zo stimuleert hij mij. Hij schept de voorwaarden en laat me er verder vrij in. Wel werken al mijn schilderen  aanstekelijk voor hem. Hij heeft laatst een romantisch landschapje met aquarelverf geschilderd. Het pronkt nu in onze woonkamer en hij kijkt er trots naar. Terecht. Maar ja, hij heeft een voltijdbaan, dus heeft minder tijd voor schilderen dan ik.

Wat dat betreft heb ik nu door ziekte wel alle ruimte om me creatief te kunnen uiten, iets wat altijd een wens van mij was. In die zin heb ik afgelopen jaar erg veel van Jeroen van Merwijk geleerd, de kunstenaar en cabaretier die onlangs aan kanker is overleden. Hij zei dat ziekte net zo bij hem hoorde als zijn blonde haar en hij wilde ervaren wat die periode in zijn leven bracht aan mogelijkheden. Ook al zijn een boel deuren nu letterlijk gesloten voor mij, er is toch een enkele nieuwe open gegaan en kunst en creativiteit is wel een hele mooie deur. Ik vind wat jij maakt ook heel mooi. Ik ben wel benieuwd naar je techniek. Schilder je het met acrylverf? Gebruik je dan een projector of doe je dat zonder hulpmiddelen? Want als je dat laatste doet, vind ik dat ontzettend knap dat je zo precies kunt werken en dan zo’n gelijkenis weet te creëren. Wat jij maakt kun je prima delen. Het is echt speciaal/mooi.

Vooral je portret met de drie kinderen raakt me. Het licht op de achtergrond dat door hun gezichten heen schijnt. Je gaf aan dat het nog niet klaar is. Maar wat is onaf en wat is klaar? Het zijn maar begrippen. Misschien is je schilderij van de drie kinderen nu wel goed zoals het is, met één open gezichtje in het midden. Dat onaffe geeft ook wel iets nieuwsgierigs, maakt het spannend en is misschien ook een mooie metafoor voor het kind dat in het leven groeit om steeds meer een eigen gezicht te krijgen en te laten zien.

Jij schildert om de chaos in je hoofd te structureren, schrijf je.Een vriendin van mij doet iets vergelijkbaars. Ze schildert vanuit het proces en haar gevoel, om te ervaren wat het met haar doet. Dat heet Vedic art, vertelde ze me. Ze heeft er cursussen in gevolgd. Het resultaat is dan niet het belangrijkst, wel de weg er naar toe en wat het proces met je doet. Ze maakt heel kleurrijke doeken. Ik heb er eentje aan deze brief toegevoegd. Ze kan er vervolgens helaas niet zoveel mee, want ze woont maar klein. Ze vertelde me dat alhoewel haar vrienden zeggen dat ze ze mooi vinden, er eigenlijk maar weinig zijn die een doek van haar in huis willen. Dus klapt ze de achterbank plat en dan reizen haar doeken in haar auto mee. Als het er teveel worden, steekt ze de doeken in brand of ze verknipt ze en maakt er abstracte kerstkaarten van. Als ik haar dan vraag of ze het niet zonde vindt, dat al haar energie zo in rook op gaat, zegt ze dat ze het plezier van het maken toch heeft gehad. En ze heeft de foto’s nog en dat is voldoende voor haar.

Waardering krijgen voor wat je maakt is zo tijd en smaak gebonden. In de beginperiode van Van Gogh werden zijn schilderijen nauwelijks gewaardeerd. Pas in een veel later stadium begon interesse in zijn werk te komen.

Ik heb dat ook wel eens tegen mijn vriendin gezegd: ’Misschien ben jij met wat je maakt je tijd wel ver vooruit en wordt over honderd jaar de waarde er wel van in gezien.’

Wat dat betreft heb ik het geluk, dat mijn omgeving waardeert wat ik maak. Mijn op Mondriaan geïnspireerde schilderijen hebben eens in een galerie gehangen. Wat was ik trots! Het was een soort droom die uitkwam.

Nu zijn ze op mijn voormalige werk. Ik heb ze als afscheidscadeau gegeven aan mijn afdeling. Drie doeken van één bij één meter. Mijn collega’s waarderen ze enorm. Ik krijg zo nu en dan nog steeds berichtjes hoe vrolijk ze worden als ze ernaar kijken.

Pikant detail: de doeken hangen niet aan de wand, maar staan in het kantoor op de grond. Waarom? Het gebouw is door een architect in huisstijl ingericht en volgens het huisvestingsplan moet alles zo blijven als het is en mag er niks van eigen inbreng worden neergezet. Mijn collega’s waren er verbolgen over. Ik was een gewaardeerde collega, de schilderijen misstaan niet en toch mogen ze er niet hangen.

Voorzover ik weet, is er nog niks veranderd. Ze staan daar lekker opstandig op de grond. Mijn collega’s willen niet dat ze daar worden weggehaald en vinden dat ze er dan zo op de grond net zo goed van kunnen genieten.

Ik moet er wel om lachen. Ik kon er niks aan doen, ik had altijd een hekel aan regeltjes op het werk en als ze me niet aan stonden, stelde ik ze ter discussie. Nu werk ik daar dus niet meer en alhoewel dit helemaal niet mijn bedoeling was, gebeurt het tegenwicht bieden dus nog steeds en geven mijn schilderijen ook nu nog de boodschap af dat het ook anders kan.

Kunst doet iets met mensen. Zoals jij schildert om de chaos in je hoofd te ordenen, misschien ook om dingen een plek te geven, zo teken en schilder ik vooral om naar een andere wereld te kunnen gaan. Een wereld zonder pijn en beperkingen. Het prentenboek waar ik nu mee bezig ben, gaat over een meisje en haar vriendjes konijn, uil en muis. Ze zijn zo ontzettend lief voor elkaar, helpen elkaar en gaan naar elkaar op zoek. Ik dwaal dan in mijn fantasie naar die wereld en ik kan me daar veilig en gelukkig in voelen. Ik merk dat het diezelfde uitwerking op mijn facebookvrienden heeft. Op mijn tekeningen wordt wat af geknuffeld en mijn online vrienden reageren dat ze mijn tekeningen zo hartverwarmend vinden en dat het hen een positief geluid geeft deze nare coronatijd.

Deze tekening maakte ik overigens voor een vriendin van mij, die destijds kanker had en nu aan het genezen is.Ze zei dat ze van het meisje in mijn boek was gaan houden en dat ze haar graag in huis wilden hebben hangen. Ik tekende speciaal voor haar een meisje dat met open armen de wereld tegemoet treedt, vrij van angst, vrij van ziekte, optimaal van het leven genietend. Als wensbeeld van hoe haar toekomst in een weer gezond lichaam mag zijn. Ze huilde toen ze het resultaat zag en hij hangt nu prominent in haar woonkamer. Het warmt haar en het warmt mij.

Een oud-collega en medewerker Jeugd en Gezin heeft me laatst overigens benaderd. Ze wil graag dat ik een soort coachingskaartenset maak van mijn kindertekeningen, zodat ze die in gesprekken met kinderen en jongeren kan gebruiken als gespreksstarter. Ze heeft nu een aantal collega’s om haar heen verzameld om samen na te denken over welke tekeningen gebruikt kunnen worden en welke bijpassende vragen er op de andere kant van de kaart moeten staan. Leuk hè? Zo help ik misschien straks alsnog kinderen met mijn tekeningen, ook al is het mijn werk niet meer.

Prachtig toch, zoals we elkaar  stimuleren.

Veel van wat ik maak, deel ik inderdaad digitaal. Misschien ook vanuit het besef dat je je eigen wereld en werkelijkheid kunt creëren. Want ik heb ook wel in een fase in mijn leven verzucht dat ik graag meer creatieve mensen om me heen wilde, dat ik daar naar verlangde. Totdat ik erachter kwam: ja, maar ik ben het zelf immers, ik kan me ook aan de wereld tonen en misschien zijn er meer mensen die erdoor geïnspireerd raken. Zo werkt het inderdaad. Ik zie vrienden nu soms ook de kwast oppakken. Of zoals met mijn prentenboek gebeurt: ik ben fanatiek aan het bloggen wat voor bijzondere ervaringen mij dit schrijfproces oplevert. Ik weet al van één iemand in mijn omgeving dat dit hem heeft geïnspireerd nu toch eindelijk zelf te beginnen met het schrijven van zijn kinderboek. Hij heeft het eerste hoofdstuk al geschreven, het voorgelegd aan een uitgever en heeft het contract op hoofdlijnen al binnen. Prachtig toch, zoals we elkaar  stimuleren? Dat vind ik het mooie aan social media: we kunnen nu met meer mensen meeleven en elkaar verder inspireren dan onze vaste kring aan contacten.

Wat dat betreft heb ik het vermoeden dat onze samenleving door social media wat losser en flexibeler gaat worden. We inspireren elkaar zo op meer vlakken. We zien dat andere vormen van samenleven mogelijk zijn, hoe andere manieren van leven mogelijk zijn en dat maakt ons volgens mij flexibeler in hoe we ons eigen leven invullen. Ik vind dat alleen maar mooi.

..... waarom wensen naar de standaard als een andere vorm ook goed bij je kan passen?

Zoals jij beschrijft wat je voor jouw vriendin en haar gezin betekent: prachtig. Het doet me denken aan mijn broer. Hij heeft geen relatie, maar is alle dagen wel even bij vrienden van hem die twee kinderen hebben. Hij is gezellig bij de ouders op visite en de kinderen neemt hij mee op uitjes of hij past op als de ouders weg zijn. Het neemt zijn vrienden werk uit handen en het brengt hem op zijn beurt gezelligheid. Dus in die zin kan ik best meevoelen met wat die therapeut tegen mijn vriendin zei: waarom wensen naar de standaard als een andere vorm ook goed bij je kan passen?

Zo ook met jouw leven. Als het nu goed voelt er veel voor je vrienden te zijn, is dat prachtig en wil je het op een gegeven moment anders: ook goed. Je moet doen wat bij je past en goed voor je voelt. Zo heb ik een aantal jaren wat intensiever met een oudere buurman opgetrokken, nadat hij weduwnaar werd. Ik ging met hem mee naar theater, mijn vriend en ik gingen mee varen op zijn boot en we mochten altijd wel komen zwemmen in zijn zwembad. Het nam de eenzaamheid bij hem wat weg en met wie hij was, bood hij ons veel inspiratie en gezelligheid. Is dit gebruikelijk zo intensief met buren op te trekken? Misschien niet, maar het was zeker leuk. Inmiddels heeft hij zijn jeugdliefde, een oud-buurmeisje, na ca. 60 jaar weer gevonden. Ze zijn opnieuw verliefd geworden en samen verhuisd naar de plek waar ze opgroeiden. Voor alles is een tijd.

Om even terug te komen op het onderwerp social media, dat heeft volgens mij niet alleen positieve gevolgen. Er zijn mensen die zich enorm vrij voelen om al hun meningen erop te plaatsen, vooral in deze coronatijd. Ik vind dat nog wel eens moeilijk. Ik merk dat ik me soms druk kan maken over de opvattingen van anderen, met name de mensen die zich sterk keren tegen het coronabeleid. Dan noemen ze dat we in een tijd van massa-angstpsychose of massa-angsthypnose leven. 'Ik was zo boos op die dame,

Zo schreef een contact van mij op facebook toen ze door een medepassagier op het niet dragen van haar mondkapje werd aangesproken: 'Ik had haar zo een klap op haar gekorfde muil willen verkopen!ˋ

Sommigen zijn enorm opstandig tegen het dragen van een mondkapje. Zo schreef een contact van mij op facebook toen ze door een medepassagier op het niet dragen van haar mondkapje werd aangesproken: ˋIk was zo boos op die dame, ik had haar zo een klap op haar gekorfde muil willen verkopen!ˋ

Ik vind dat naar. Ik ben voor vrijheid van meningsuiting en vind dat zij ook alle recht hebben hun geluid te laten horen, maar ik heb in dat soort situaties moeite om me stil te houden.

Zo reageerde ik op die laatste update richting die vriendin: ´When in pain, smile at it and choose to do something that makes you happy.’ Dat is een uitspraak van Thich Nhat Hahn, een Vietnamese leermeester.

Het mooie is dat zo iemand naar mij terug reageert en aangeeft dat het niet zo had gemoeten, dat haar woede niks oplost. Ik vind het heel sympathiek dat iemand dan weer bij kan draaien. Op dat moment is de verbinding er weer en die blijf ik wel zoeken. Want ik heb het idee dat het mis gaat, wanneer we niet meer het gesprek met elkaar aan gaan en alleen maar in onze eigen werkelijkheden gaan leven.

Maar ik merk wel dat dit hele coronagebeuren mij dubbele gevoelens geeft. Het zijn namelijk juist de mensen die ik voor de coronacrisis zo bewonderde om hun anders zijn, om hun andere manier van leven en denken, die nu dingen zeggen die juist tegen mijn waarden indruisen. Mensen die altijd klaar stonden voor anderen en nu heel eenvoudig aangeven dat dood nu eenmaal bij het leven hoort. Dat het niet uitmaakt of er mensen aan corona dood gaan, want dat zijn toch vaak zieken of ouderen, is dan de redenatie. Dan denk ik: hoezo? Doen zij er dan niet toe? Heb jij zo graag je vrijheid terug, dat je de dood van een ander op de koop toe neemt?

Zo zwart-wit lijkt het soms en zo zwart-wit wordt de discussie soms gevoerd. Het is zo belangrijk de nuances aan alle kanten te blijven zien, want er zijn meerdere kanten. Zoals jij ook schetst over je vrienden die ondernemers zijn. Het zijn voor hen vast lastige tijden.

Hoe ga jij trouwens om met mensen die in complotten geloven of die andere corona standpunten hebben dan jezelf?

Ik merk dat dit alweer een lange brief is geworden. Ik zou nog kunnen vertellen over hoe mijn werk was of kunnen ingaan op jouw haaruitval, maar ik merk dat dit dan een wat van de hak op de tak brief wordt.

Fijn weekend, Karin. Ik dacht nog: misschien doe je dit weekend wel weer vrijwilligerswerk bij de toiletten van je vrienden. Misschien heb je grappige ontmoetingen, hoor je leuke ontboezemingen. Vertel me er graag over. Ik ben  benieuwd.

Tot de volgende brief,

groetjes,

Mirna