Dag Marjan,

Een paar jaar geleden was ik op de verjaardag van de vrouw van een goede vriend; ze werd 40, ze is kunstenaar, goedlachs en uitgesproken. Ze zei: misschien heel gek, maar ik heb nu het gevoel dat ik heb laten zien dat het kan, zo leven. Dat het goed is wat ik doe.

Ik snap haar gevoel wel, al duurt het nog een paar maanden voor ik 40 word: inmiddels leef ik al jaren zo, ik weet waar ik mee bezig ben, ik voed mijn kind op, ik heb een baan waar ik trots op ben, ik houd me bezig met dingen die ik belangrijk vind. Voor iedereen die ooit dacht: hoe dacht je dat te gaan doen dan? Ik kan nu zeggen: nou, zo dus.

Vandaag is mijn moeder jarig; ze is 70 geworden. Het is het jaar van de ronde jubilea, merk ik. Het is tevens de dag waarop ze al 12,5 jaar oma is, want mijn zoon, haar eerste kleinkind, is vandaag op de kop af 12,5 jaar geleden geboren. Ik schreef iets voor haar, en ik kan er wel iets uit delen:

‘Je zult nooit meer dan dertig jaar ouder zijn dan ik; in die zin word je nooit ouder. Je kleinkind zorgde een keer voor dikke tranen bij zichzelf en bij mij toen hij ontdekte dat hij en zijn moeder nooit even oud zouden zijn; we groeien in leeftijd niet naar elkaar toe, maar we schuiven steeds samen op naar ‘ouder’, we worden elke dag precies even veel ouder; hij zet tien stappen en denkt dichter bij me te komen, maar als hij na een tijdje weer naar mij kijkt, dan ziet hij dat ik warempel ook tien stappen ben opgeschoven. Misschien hebben we die gedachte allemaal wel gehad; dat mama wel op je wacht. Soms vergeten we dat je al een leven had vóór wij er waren, er was een tijd van niet-moeder zijn, en die versie van jou hebben wij vanzelfsprekend gemist. Kun jij het je nog voorstellen, dat wij er niet waren? Soms herinner ik me iets uit de tijd dat ik in het buitenland woonde, of uit de begintijd van mijn studie wijsbegeerte, en dan vraag ik me automatisch af waar ik mijn kind dan had gelaten. Alsof mijn kind er met terugwerkende kracht altijd al is geweest.’

Het mooie van een nieuw contact beginnen, zoals wij nu, is dat je alles nog te vertellen hebt! Een schrijfcontact nog wel; heb je vroeger, of nu misschien, wel correspondentievrienden gehad? Ik hield regelmatig een penvriendin over aan een vakantie en zelfs tijdens mijn studie heb ik een jonge vrouw leren kennen met wie ik nog altijd schrijf. We spreken elkaar nooit, hebben ook niet de behoefte elkaar weer te ontmoeten, maar toch nemen we een bepaalde plek in elkaars leven in. Het mooie is misschien wel dat je elkaar niet onderbreekt om vragen te stellen, om nieuwsgierigheid te stillen; je schrijft enkel wat je op dat moment wil schrijven en als je antwoord op een vraag verlangt, dan zul je moeten wachten tot de volgende brief. Schrijven werkt vertragend hè?

De naam van jouw eenmansbedrijfje vind ik prachtig. Misschien is sinds vorig jaar gebruikelijker geworden om te zeggen dat je tijd zat hebt, en ik hoop dat dat zo blijft, want het is een mooi gevoel om de tijd te nemen. Tijd nemen om op te staan, wakker te worden, van de ochtend te genieten: daar sta ik graag een uurtje vroeger voor op. Tijd om goed eten te bereiden, om mijn zoon een knuffel te geven; voor het slapen gaan is het soms ook fijn om naast de kat op de bank te gaan zitten en hem in z’n nekje te kriebelen. Bijna elke dag sluit ik af met yoga of dans; sinds yoga een plek in elke dag heeft gekregen, vind ik het jammer dat ik niet al veel vroeger in aanraking met gekomen met yoga; ik denk dat ik meer van mijn lichaam had kunnen leren. Toen ik danste ging het vooral om hoe de dans er uit zag voor een toeschouwer, en minder om hoe dat van binnenuit kon komen.

Ik kan me nog niet goed een voorstelling van jou maken, maar toch zie ik een beetje voor me hoe je het gevoel dat yoga je kan geven meeneemt de moestuin is. Ik heb geen groene vingers. Ik ben ook niet handig. Ik zou het liefst alles zelf kunnen, maar misschien is het beter dat ik de klus- en tuiniertalenten niet heb gekregen.

Ik houd van mijn tuin, ik houd van de hoge wilde bloemen en de druivenrank en het boompje en de zwarte-bessenstruik; de buurman had een overschot aan planten en ik kreeg een paar klimmers van hem om de schutting te vergroenen; het is op dit moment een ware oase, en ik houd er ook van om op een zonnige middag met zwarte handen en knieën in de tuin te wroeten, maar ik krijg nooit het gevoel dat ik weet waar ik mee bezig ben. Ook vergeet ik altijd of en wat en waar ik iets heb ingezaaid. Zou mijn zoon me daar nou niet wat bij kunnen helpen? Hij leest het liefst. Hij zit nu achter me, in zijn favoriete hoekje op de bank, met een boek. Af en toe blijft hij alleen thuis als ik een paar uur ga werken, en soms vraag ik me af of hij dat plekje wel heeft verlaten in de tijd dat ik weg ben geweest – bijvoorbeeld van 11 uur in de ochtend tot 17 uur ‘s middags. Jawel, zegt hij dan: ik heb gedrumd en broodjes gegeten en oh ja, ik heb ook nog een balletje getrapt. Hij wil wel helpen hoor: hij houdt van buiten zijn en ook van klussen, maar dan wel samen met iemand die weet wat ie doet: mijn vader bijvoorbeeld, of de vader van zijn beste vriend, die imker is, en houtbewerker, en nog allerlei andere praktische dingen kan. Hij wil dan wel sjouwen, zagen, honing slingeren, de hooizolder opruimen, paaltjes voor een omheining in de grond slaan.

Het is inmiddels avond; de zonnige dagen komen er alweer aan. We hebben vandaag veertig kilometer heen en weer gefietst naar mijn ouders en we hebben appeltaart gegeten in de tuin. Morgen ga ik weer naar het museum waar ik werk om bij te praten met een aantal van de vrijwillige gastheren en gastvrouwen. Ook komen de aquarellisten wier schilderijen nu nog op zaal hangen op werkbezoek; zij hebben hun eigen tentoonstelling nauwelijks kunnen bezichtigen en deze werken moeten nét voor de heropening bij ons weg. Jammer, al die pracht op een donkere museumzaal. Ik ben benieuwd naar de kunstwerken die jij thuis hebt! Misschien wil je er iets over vertellen, en misschien heb je heel andere plannen.

Ik kijk uit naar je volgende brief!

Zonnige groeten,

Christine