Cara Irina,

Bedankt voor je leuke brief zo vol gebeurtenissen, informatie en vragen. Dat kan natuurlijk ook eigenlijk niet anders als twee mensen die al een heel leven achter zich hebben met elkaar beginnen te schrijven: er is zó veel al gebeurd, zo veel om van elkaar te weten te komen, zoveel om te delen. Voor deze tweede brief ga ik de vragen die je stelde proberen te beantwoorden en daar zullen dan wel allerlei zijsporen en wedervragen uit ontstaan, vermoed ik. Het leven is een rommelige aangelegenheid - laten we maar niet net doen alsof we het in een briefwisseling netjes aangeharkt kunnen krijgen.
Je vraagt waarom we in het buitenland wonen en het antwoord is vanwege het werk van mijn vrouw, maar het is ook een keuze voor een manier van leven. Toen we elkaar leerden kennen in de jaren '90 in Amsterdam werkte ik keihard aan een carrière als decorontwerper en acteur in het theater. Mijn vrouw had allerlei baantjes en besloot om toch nog haar master in Engelse literatuur te halen aan de UvA. Ze wilde graag in de uitgeverswereld werken en kon een baan krijgen bij  een wetenschappelijk uitgever, voor de regio Scandinavië. Ze moest dus naar Kopenhagen verhuizen. Na een half jaar werd ze overgeplaatst naar Brussel om de Franstalige regio te bedienen. We hadden een geweldige relatie die zich afspeelde tussen Amsterdam en Brussel en op allerlei zakenreisjes die ze moest maken. Ondertussen werkten we heel hard. Na een paar jaar kwam ze terug naar Amsterdam om te bevallen van ons eerste kind. Zes jaar later, na de geboorte van de derde, verruilden we Amsterdam voor Haarlem waar we ons eerste huis kochten. Ik was ondertussen minder gaan ontwerpen en meer gaan lesgeven op onder andere de Rietveld academie en mijn vrouw had werk gevonden bij een uitgever in Nederland.

Naast het lesgeven was ik inderdaad vooral ook huisman en dat deed ik met overtuiging. Ik schreef een column voor de site Huismannen.nl en we gaven interviews en kwamen op tv als het stel dat de taken anders verdeelde. Zo'n vijftien jaar geleden was dat allemaal nogal nieuw en opzienbarend, een man die het huishouden runt. Voor ons kwam het voort uit een gesprek waarbij we pijnlijk eerlijk durfden te zijn over taken en verwachtingen die we niet prettig vonden. Zo moest ik toegeven dat ik eigenlijk helemaal niet stressbestendig was en dat ik ook eigenlijk helemaal niet ambitieus ben, wat natuurlijk best lastig is in een competitief milieu als de theaterwereld. En zij moest toegeven dat zij eigenlijk helemaal niet goed was als huisvrouw en het ook verschrikkelijk vond om te poetsen en het huishouden te organiseren. Zij vond werken en geld verdienen juist leuk, precies dat waar ik niet goed in was. Vanaf dat moment besloten we dat zij fulltime zou werken voor een goed salaris en ik parttime les zou geven en voor de kids en het huis zou zorgen, wat ik prima vond. 
Toen de kinderen 11, 9 en bijna 5 waren werd ze benaderd door een headhunter voor een positie in Straatsburg bij de European Science Foundation als head communications. Bij haar toenmalige werkgever had ze zich gespecialiseerd in communicatie. We moesten er lang over nadenken en ondanks het maken van lijstjes met plussen en minnen kwamen we er niet uit. Totdat we op een avond de vraag stelden: hoe willen we leven?

Toen was het antwoord snel gevonden. We hebben alles verkocht in 2009 nog net voor de financiële crisis in alle hevigheid toesloeg en gingen huren in  Straatsburg. De kinderen konden terecht op de Engelse afdeling van de Europese School en ik ging elke ochtend naar de Alliance Francaise om mijn Frans bij te spijkeren. Mijn vrouw sprak al goed Frans na een jaar als au pair in Parijs en natuurlijk die twee jaar in Brussel. Na ongeveer een jaar kreeg ik werk aangeboden als decorontwerper bij het Theatre National de Strasbourg voor een groot project, het Graal Theatre, een coproductie met het Theatre Populaire in Lyon, en ik kon ook les komen geven op de Academie Supérieure des Arts Dramatique in Strasbourg. Dit was moeilijk maar wel goed voor mijn Frans. 
Helaas besloot Duitsland om de subsidiekraan voor de European Science Foundation dicht te draaien waardoor mijn vrouw op zoek moest naar ander werk en uiteindelijk aangenomen werd in Parma, Italië, bij de European Food Safety Authority, als head Communications. Na een jaar in Parma besloot ik om met de kinderen naar Varese te verkassen waar de Europese school veel beter was dan die in Parma. We kregen dus weer een weekendrelatie, dit keer tussen Varese en Parma. De kinderen hadden het geweldig op die fantastische school en ik ging elke dag naar Italiaanse les.

Na twee jaar wilde ik wel iets gaan doen en besloot ik de opleiding tot dramadocent te gaan volgen bij Professore Oliva van het Centro Ricerche Teatrale, net buiten Milano. Net toen ik mijn diploma had gehaald en ik aan de slag kon op verschillende scholen werd bekend dat mijn vrouws contract niet werd verlengd voor een nieuwe periode van vijf jaar. Ze kon op twee plekken terecht, in Helsinki en hier in Cadarache bij ITER, een onderzoekslaboratorium om schone energie uit kernfusie te maken. Kernfusie is het proces wat zich in de zon afspeelt en is een schone vorm van energie zonder afval, in tegenstelling tot kernsplitsing in atoomcentrales zoals die over de hele wereld staan. Zij werkt hier nu drie jaar, ook weer op een contract voor vijf jaar. Maar ondanks die onzekerheid hebben we hier in Manosque nu toch een huis gekocht omdat het hier goed voelt en het heel fijn wonen is hier. 
We hebben alleen onze jongste dochter nog thuis, zij doet volgend jaar juni eindexamen. Haar grote zus, studeert in Utrecht Engelse literatuur en cultural studies, en onze zoon heeft zich ingeschreven voor een master aan de universiteit van Siena, die zal je wel kennen. Ik ken hem wel omdat mijn diploma's B1 en B2 voor Italiano come Lingua Straniera uitgegeven worden door die universiteit. Met mijn Italiaanse certificato als dramadocent geef ik hier af en toe drama les op de internationale school en aan groepjes volwassenen. Ik wil dit wel wat verder gaan uitbouwen en ook een productie gaan regisseren maar dan moet eerst die corona beheersbaar zijn. Op dit moment kan ik helemaal niets beginnen. Mijn vrouw werkt nog steeds fulltime en is daar heel gelukkig mee. Ik ben veel thuis maar hou gelukkig van koken, wandelen, schrijven, zingen, fietsen en de boel een beetje gezellig maken, dus het gaat wel goed.

De afgelopen acht weken woonde onze oudste dochter bij ons in vanwege de corona-lockdown. Zij kwam bij ons voor de kerstvakantie en besloot hier te blijven omdat de situatie in Utrecht zoveel slechter was dan hier.  Ook voelde ze zich onveilig in haar studentenhuis waar ze de keuken en badkamer moet delen met zes mensen. Maar ze voelt zich ook afgesneden van haar eigen leven. Ze ziet haar vrienden niet, ze mist haar vriendje, hier in Manosque heeft zij nooit gewoond dus kent ze niemand hier - ze voelt zich geïsoleerd.
Gelukkig kan ze heel goed overweg met haar zusje van 16, die twee hebben veel steun aan elkaar. Voor mij is het even wennen om de hele tijd onze oudste dochter thuis te hebben naast mijn vrouw die nu ook veel thuis werkt vanwege corona. Maar met uitzondering van enkele kleine irritaties over rondslingerende spullen, hardop videobellen in de woonkamer en wie welke Netflix-serie mag kiezen, gaat het eigenlijk behoorlijk goed. We doen ook regelmatig spelletjes samen, gaan buiten wandelen en sporten of houden kunstmiddagen.

Toch is de isolatie door alle coronamaatregelen steeds meer voelbaar aan het worden. De duration, de lange duur van alle maatregelen, begint nu echt voelbaar te worden op een negatieve manier. Een beetje zoals de 'cabin-fever' van Jack Nicholson in The Shining. Niet dat ik nou met een bijl de badkamerdeur aan gruzelementen wil slaan, maar ik mis het wel om andere mensen te zien, om naar de film en het theater te gaan, om met mensen af te kunnen spreken in een restaurant of het café. De gedwongen blik naar binnen, de introspectieve zoektocht waar we door de corona crisis nu zoveel tijd voor hebben is ook niet slecht, maar het wordt tijd om weer met elkaar te kunnen delen wat we gevonden en ervaren hebben. Het wordt tijd dat we weer gezamenlijke dingen kunnen doen, en in groepen bij elkaar kunnen komen om de rituelen van ons mens zijn te kunnen beleven bij concerten, voorstellingen, sportwedstrijden, festivals en dergelijke. We zijn geen solitaire soort. We hebben het nodig om regelmatig deel uit te maken van een groep, een massa, met dezelfde focus, hetzelfde ritme, een universeel verhaal, om ons mens-zijn op een rituele manier te bevestigen. 
Irina, cara, ik zit hier alleen maar over mezelf te schrijven, wat slecht van me. Ik wilde ook nog aan jou vragen, hoe doe je dat nou met die twee huizen? Ga je de hele tijd heen en weer en heb je ook al spulletjes in beide huizen? Wat een toestand is dat telkens toch, dat verhuizen. Als ik je één advies mag geven uit ervaring: laat het doen! Laat alles gewoon lekker doen, behalve misschien het inpakken van spulletjes waar je niemand mee vertrouwt. En schrijf op de dozen wat erin zit en waar het moet staan! Dan komt het allemaal goed. Het is veel te zwaar om het zelf te doen.

En dan wil ik toch nog even reageren op wat je schrijft over het verlies van je dochter. Ik vind het heel knap en moedig dat je daar zo direct en open over kan schrijven met iemand die je helemaal niet kent. Dat haar ongeluk een gat in je ziel, in je wezen slaat dat heb je erg mooi verwoord. Ik kan me de rouw en het verdriet amper voorstellen. Het afgelopen jaar heb ik kort na elkaar mijn beide ouders verloren en dat voelt nog als een groot verdriet en een enorm gemis. Maar het is een natuurlijk proces dat een kind zijn ouders vaarwel moet zeggen. Voor een ouder om haar kind te verliezen, dat moet voelen alsof het hele universum uit het lood is geslagen. Ik vind het enorm knap dat je je brief kon afsluiten met het 'alles sal reg kom' citaat uit Zuid Afrika. 

Om positief af te sluiten vandaag, natuurlijk het weer in Nederland! Ik lees hier in diverse media over de sneeuwstorm die over Nederland trekt en die zelfs een naam heeft, Darcy (?). Hoe is het bij jou? Zit jij in de regio waar een dik pak sneeuw valt en de wind om door de straten giert? Het moet prachtig zijn, zo'n dik pak sneeuw overal. Er wordt ook een koudegolf verwacht met een grote kans op natuurijs, dat zou geweldig zijn. Ik ben een groot schaatsliefhebber en als er geen corona was dan zou ik naar Nederland zijn gekomen om toertochten te rijden. Maar nu durf ik dat niet aan. Ik hoop dat jij in ieder geval een paar mooie winterse wandelingen kunt maken. Maar doe voorzichtig!

Irina, tot zover maar even voor vandaag. Voel je niet gehaast om terug te schrijven, we hebben alle tijd. 
Hartelijke groeten en liefs,
Pieter