Dag Max,

Bedankt voor de eerste brief! Een prachtige start en zo mooi dat je zo open over jezelf vertelt. Dat zet de toon en ik ga er graag in mee. Ik vrees dat als we écht in het restaurant van First Dates aan een tafeltje hadden gezeten, het me niet was gelukt je helemaal zo te laten uitpraten. Ik had van te veel meer willen weten. Dat is dan weer de charme van een brief, de ander kan niet bijsturen. Ik heb de vragen die bij me opkwamen toch hieronder opgeschreven, misschien komen we aan de antwoorden toe maar ik hoop dat je het vooral als een bewijs ziet van dat je mijn interesse meerdere keren hebt gewekt.

Wat krijg je ervoor terug dat je je nu juist moet terugtrekken?

Hoe komt het dat je schrijft dat je noodgedwongen in Limburg zit? Hoe kwam het tot stand dat je voor de privéverzamelaar door Europa mocht reizen? En op wat voor manieren was die periode allemaal avontuurlijk? Hoe heb je met jouw grote interesse in kunst en muziek, ontdekt welk pad je wilde bewandelen? Wilde je vooral kunst en muziek maken, ervan genieten of verzamelen, samenstellen of cureren? Droom je of heb je er ook wel eens van gedroomd om zelf groot muzikant of kunstenaar te worden/zijn? Lukt het je ook om daar in Limburg echt achter de vleugel te gaan zitten en de boeken open te slaan? Heb je een idee wat het je kost als het enerverende leven in Amsterdam vooral een beroep doet op de kant die zichzelf presenteert in het openbaar? Of in andere zin: wat krijg je ervoor terug dat je je nu juist moet terugtrekken? In welke zin zijn die twee kanten van jezelf verschillend?

Ik benijd de lijn die je in je leven schetst. Van een door ouders gestimuleerde interesse tot een prachtige positie met indrukwekkende projecten. Twee huizen, een vleugel, vrienden en netwerken, het leest als rijkdom op veel vlakken. En vooral ook als een reeks van logische opvolgingen.

Ik heb de laatste tijd zelf moeite om een lineaire lijn te trekken door mijn leven. Als spreker of als ondernemer trek ik vaak een kloppende lijn, met veel overtuiging, maar ik word me er steeds bewuster van dat dat ook maar een keuze is voor een verhaal. En juist omdat het deel van mijn vak is om verhalen rond te maken, wil ik mijzelf er buiten werk ook in trainen het niet ronde, niet-rond te laten. We gaan zien hoe goed ik daarin slaag. Wat leuk dat je die video hebt gekeken. De makers van de video hebben hem, om hem korter te maken, een klein beetje versneld. Net niet zoveel dat kijkers het doorhebben maar net weer te veel voor mij om mijzelf er echt in te herkennen. Maar de video laat wel zien hoe ik graag ben, heel reflectief, genuanceerd, niet zo dogmatisch en tegelijkertijd ook wel echt iets vinden.

Van jongs af aan ervaar ik het leven al als intens. Wie goed kijkt, ziet veel en bij mij kwam er heel veel daarvan binnen

Die eerste paar eigenschappen kon ik heel goed kwijt in de sociologie, mijn studie. Al vanaf de eerste lezing op de open dag van Bart van Heerikhuizen, was ik verkocht. Ik wist niet dat er een vak was dat zo overeenkwam met hoe ik al heel lang naar het leven keek. Mijn ouders vertellen nog steeds graag over hoe ik de hele zomervakanties aan het zwembad alleen maar mensen zat te observeren. Kijken, kijken, kijken, zeggen ze dan, terwijl je broer juist overal op af liep. De sociologie is zo heerlijk omdat het legitimeert om jezelf buiten sociale fenomenen te plaatsen, en die van alle kanten te bekijken. Het leerde me de oorsprong van rechtse politiek, van klassenverschillen en -ongelijkheid, van racisme, van religie, van kunst en cultuur en ga zo maar door. En steeds weer kijken naar de oorsprong, de context, de sociale constructies, de afhankelijkheid, de complexiteit. Het heeft me geleerd dat je door te vertragen, met geduld naar zaken te kijken en verschillende perspectieven te overwegen, altijd verzacht. Voor mij is dat de beste antidote tegen cynisme en de beste weg naar compassie, vertrouwen en ook grip. En grip daar had ik behoefte aan.

Van jongs af aan ervaar ik het leven al als intens. Wie goed kijkt, ziet veel en bij mij kwam er heel veel daarvan binnen. Ik heb me als jong jongetje zo vaak verbaasd over hoe iedereen gewoon maar doet. Terwijl ik alle indrukken in me opzoog, leken mijn leeftijdsgenoten vooral te willen gaan. ’s Avonds in bed duizelde het me aan beelden en gedachtes, mijn hoofdje met rode konen maar druk om alles te verwerken. Men heeft me vaak kwetsbaar genoemd. Vroeger had dat niet de positieve lading van nu, toen had men graag nog dat kinderen dingen meemaakten waar ‘ze hard van worden’. Ik ben mijn ouders eeuwig dankbaar dat zij hebben gevochten tegen het kwetsbaar-label. Ze zeiden steevast: nee, hij is sensitief en dat is een kracht. Dus als ik thuiskwam vol indrukken zeiden ze niet dat ik me niet zo moest aanstellen. Dan vroegen ze me wat ik had gezien. En dan vertelde ik alles. En als ik weer eens met grote vragen zat, dan probeerden ze mij te helpen het te begrijpen.

Nog steeds vind ik het zo oerzonde dat we zo weinig van sociologen horen in de samenleving

Zo ben ik, denk ik, socioloog geworden. Lijkt toch even een mooie lijn te worden, he? Maar de sociologie stelde me ook teleur. Zoals wanneer Bart van Heerikhuizen, mijn grote inspirator in de sociologie, vertelde dat hij een regel voor zichzelf had: hij protesteerde nooit. Als socioloog hoor je namelijk de zaken van alle kanten te kunnen bekijken. Ik weet nog goed hoe verontwaardigd ik was toen ik dat hoorde. Ik protesteerde namelijk in mijn eentje heel vaak. Vreselijk verontwaardigd kan ik worden van onrecht en als iemand echt loopt te kutten, kan ik het vaak niet laten er wat van te zeggen.

Nog steeds vind ik het zo oerzonde dat we zo weinig van sociologen horen in de samenleving. Het zit er echt bij in dat ze naast/boven/onder/achter de samenleving staan, maar er zelden middenin. We zijn zulke door en door sociale wezens maar nooit zit er een socioloog bij Op1 of DWDD. Dat moest en zou ik anders gaan doen, en vandaar het spreken. Vier jaar geleden heb ik me aangesloten bij Whetston via een traineeship in public speaking. En boy oh boy, kwam ik mezelf tegen. Het moeilijkste vond ik om vanuit mezelf gelijk iets te agenderen. Als kind en als socioloog was ik zo gewend om te reageren. Om ergens op in te gaan en nu ben ik vaak de eerste die spreekt, zonder precies te weten waar mijn publiek staat. De rollen helemaal omgedraaid: ik in de arena en het sociale fenomeen kijkt toe.

In het begin zocht ik heel veel interactie, kijken hoe ik het veilig kon maken, voelen waar mijn publiek zat en waar ik ze op een onderwerp net een stapje verder kon krijgen. Steeds mijn positie afstemmend op de ander. Later durfde ik steeds meer zelf te beginnen. Mijn verhaal eerst te laten spreken zonder te weten waar het publiek precies staat. Ik herken erg het duale wat je over jezelf schrijft. Aan de ene kant vind ik het heerlijk om de toeschouwende socioloog te zijn die vooral duidt. En aan de andere kant is er mijn ambitie om me ook te laten horen en verandering in gang te zetten.

We hebben de hele wereld veroverd en nu kunnen we stoppen met overleven en gaan leven

Ook voor mij heeft corona ervoor gezorgd dat ik weer warmer en zachter mag zijn in die teruggetrokken kant van mijzelf. Ik denk dat het heel waardevol kan zijn voor de samenleving dat veel mensen die teruggetrokken kant van zichzelf weer leren herwaarderen. Ik zag laatst de documentaire van David Attenborough op Netflix. Ik vond het mooi hoe hij liet zien dat we als mensheid eigenlijk meer dan genoeg hebben. Op de aarde en met onze technologie is er genoeg om de bevolking die er nu is en gaat komen te voeden, als we het slim aanpakken.

We lijken dat maar niet te voelen als mensheid. Het is in onze cultuur nooit doorgedrongen: nou, mensen we zijn er. We hebben de hele wereld veroverd en nu kunnen we stoppen met overleven en gaan leven. Als zo’n boodschap van vertrouwen in onze lijfjes zou gaan zitten, kunnen we ons denk ik pas echt inhouden, vertrouwen en delen. Tot die tijd blijft meer willen doen dan de ander, je kansen moeten grijpen en bang zijn voor verlies, te verleidelijk.

Is voor jou een deel van de aantrekkingskracht van kunst en cultuur denk je een vorm van deze viering van het geslaagde van de mensheid? Het laten zien van de verheffing en van rijkdom? Of alleen al dat wij als diersoort de ruimte en tijd hebben om pijn en schoonheid te vatten? En hoe zie jij de rol van kunst om mensen hoop te geven, perspectief of simpelweg geruststelling?

We zijn van start, Max. Ik kijk erg uit naar de volgende brief.

Groeten, Haas