Soms loopt het leven anders

Lieve Maria,

Ik had een kaart voor je geschreven met het idee om snel daarna een brief te schrijven, en deze sowieso snel ‘op de bus’ te doen. Soms loopt het leven anders. Diezelfde avond ging het mis bij mijn vader. Lang verhaal wat neerkomt op heel veel uitzaaiing en een breuk omdat het in z’n botten zit. Super pijnlijk, veel zorg, enzovoort, enzovoort.

Ik regel, ik doe, maar vergeet mijzelf

En ik schiet totaal in mijn mantelzorgrol. Ik regel, ik doe, maar vergeet mijzelf. Morgen daarom een verplichte vrije middag om bij te slapen én om de brief op de bus te doen. Ik ga op zoek naar rust, vooral in mijn hoofd, om snel weer een brief te schrijven, maar dan snap je de vertraging.

Dikke kuzzz,

Wilma

Wait-and-see

Dag Astrid,

Hartelijk dank voor je brief, schrijven gaat je gemakkelijk af zie ik, dat kan nogwat worden. Spannend is het zeker, en interessant. Zeker in de huidige tijd van snelle appjes en spraakberichten via de smartphone.

Je hebt ook het nodige meegemaakt in je leven en dat vormt je, maar er is geen toekomst zonder verleden. Dus, voor ik je ga antwoorden op je brief, eerst nog maar iets over mijzelf, op het gevaar af dat ik het in het introductiestukje heb vermeld.

Pieter Willem Hoek, roepnaam Piet. Geboren 08-09-1948, als derde kind in het gezin Hoek, Wonend in Kinderdijkop een watermolen. Het liedje 'Het tuinpad van mijn vader' is vrijwel volledig van toepassing op mij. Gelukkig heb ik me daaraan kunnen ontworstelen en mezelf kunnen ontwikkelen tot de mens die ik nu ben. Het gaat er in mijn beleving niet om wat ik ben of was, maar wie ik ben en wat ik voor anderen kan/wil betekenen.

Kleine kinderen, kleine zorgen en grote kinderen, grote zorgen

In augustus 1972 trouwden mijn vrouw en ik en kregen we achtereenvolgens twee dochters in 1976 en 1980 en een zoon in 1983. Intussen hebben we vijf kleinkinderen in de leeftijd van twee tot twaalf jaar. We zijn al weer zeven jaar met pensioen en hebben het best druk, met van alles en nog wat. Een belangrijk deel van deze tijd gaat heen met oppassen op de kleinkinderen, wat vooral mijn vrouw doet. Nooit gedacht dat de spreuk 'Kleine kinderen, kleine zorgen en grote kinderen, grote zorgen' zo waar zou zijn, zeker in de huidige tijd.

Het afgelopen jaar was er een dat ik niet had verwacht, nog los van het coronadebacle. Eind 2019 kreeg ik de diagnose endeldarmkanker en ik stond voor februari 2020 gepland voor een operatief ingrijpen in een Rotterdams ziekenhuis. Omdat ik tegen deze ingreep op zag als twee Mount Everests op elkaar, ben ik gaan zoeken naar alternatieve behandelingen en die heb ik gevonden in het Anthoni van Leeuwenhoekziekenhuis in Amsterdam. Nu is het zo dat iedereen die een operatie moet ondergaan aan kanker in de endeldarm een preoperatieve behandeling krijgt van vijf bestralingen. Deze behandeling geeft in 33% van de gevallen een volledige response, dat wil zeggen: alles weg. Hetgeen bij mij het geval is. Dit is een pad dat ik zelf heb gekozen, De chirurg was boos en wilde me niet verwijzen, mijn huisarts wel en dus kwam het goed. Ik zit nu in een wait-and-see traject van vijf jaar bij het AVL, waarvan het eerste jaar voorbij is. Dus als we het hebben over de toekomst, zal dit onderwerp hier onderdeel van zijn. Temeer omdat er voorlopig de komende vier jaar er om de drie maanden controles zijn (scopies, MRI’s , bloedtesten en CT-scans). Ik voel me op het ogenblik heel goed en werk daar ook bewust aan: veel bewegen, o.a. fietsen en Pilates-oefeningen. Daarnaast vragen de tuin en het huis ook de nodige aandacht. Kortom genoeg te doen.

Je hebt volgens mij een ontzettende leuke baan daar in het communicatiecentrum van het ziekenhuis

Je schrijft dat je het best spannend vindt om te gaan schrijven, nou ik ook! Maar nu ik eenmaal ben begonnen vind ik het steeds leuker worden. Je hebt volgens mij een ontzettende leuke baan daar in het communicatiecentrum van het ziekenhuis. Maar dat het in deze periode zwaar en belastend is, kan ik me wel voorstellen. En dan ook nog nachtdiensten. Ook ik heb in mijn jeugd in de volcontinudienst gewerkt in de elektrotechnische onderhoudsdienst van een staalfabriek (NKF te Alblasserdam). Dus ik weet een beetje hoe dat werken ’s nachts voelt, zeker nu corona rondwaart. Ja, de lontjes zijn kort, dat merk ik ook. De frustratie is groot, vooral omdat van alles moet en bijna niets meer mag.

Dat je eenzaamheid ervaart en niet alleen vanwege het feit dat je alleen bent snap ik ook, want als je thuis komt met al je dagelijkse ervaringen, is er niemand die je verhaal aanhoort. Helaas merk ik ook, ondanks dat ik een partner heb, aangaande mijn behandeling in het AVL Praten over kanker is niet gemakkelijk en ik hoor regelmatig: "Je bent toch weer genezen, wat zeur je nog". Zeker in het begin van onze pensioenperiode, was het niet altijd even gemakkelijk: van een drukke baan met alles erop en aan, naar het briefje voor slager, was een hele overgang. Maar intussen hebben we de balans gevonden en laten we elkaar vrij in wat te doen en laten.

Dat je ‘vrienden’ na vijf jaar het eigen leven weer oppakken, klinkt me bekend in de oren. Zo werkt dat helaas

Je schrijft dat je partner vijf jaar geleden is overleden. Kwam dat door ziekte of een ongeval? Dat je ‘vrienden’ na vijf jaar het eigen leven weer oppakken, klinkt me bekend in de oren. Zo werkt dat helaas. Maar wie weet kunnen we al schrijvende een toekomstgerichte visie uitwerken. Zelf stel ik mijn doelen niet zo ver in de tijd, dat houdt het voor mij overzichtelijk. Ook vind ik het niet meer zo belangrijk wat anderen vinden, dat scheelt een hoop discussie. Wel probeer ik te helpen daar waar dat gevraagd wordt. Verder probeer ik te genieten van kleine dingen zoals een zonnige dag en een vriendelijk woord, een geweldige glimlach van een kleinkind.

Wat voor hond heb je, groot, klein, kleur/tekening en hoe heet je hond. Wij hebben geen huisdieren. Nadat we onze katten wegens ziekte hebben moeten laten inslapen, hebben we besloten geen huisdieren meer te houden.

Kijkend naar de schrijfsuggesties, zou ik nog wel vijf kantjes A4 vol kunnenschrijven. Ik zal bijhouden hoe mijn dagen eruitzien en ondertussen eens nadenken over vijf jaar verder. Houd je goed en tot schrijfs!

Met vriendelijke groeten,

Piet

Het komt zoals het komt

Beste Astrid,

Wat goed dat je reageert zoals je reageert! Dit getuigt van een goede manier van kijken naar het leven, het komt zoals het komt.

Wat een ramp is jullie overkomen, het overlijden van een dierbare partner, jouw man, je maatje, hakt er erg diep in en naarmate de tijd vordert, neemt het gemis toe. Ik kan me voorstellen dat je daar heel veel verdriet om hebt en dat je je alleen voelt. Jammer dat anderen er commentaar op hebben dat je verdriet hebt en dat ook uit. Verdriet mag er zijn altijd, helaas komen de meesten er pas achter als ze zelf verlies lijden.

Dan is het ook nog zo dat de periode tussen diagnose en definitief afscheid nemen erg kort was. Het siert je dat je er zo open over bent. Het geeft juist aan hoe sterk je bent, probeer dit vast te houden. Waarschijnlijk biedt jou het werk structuur en regelmaat in je leven en versterkt het wellicht ook het gevoel dat je er werkelijk toe doet.

Ik ga nu het tweede jaar in van het wait-and-see traject ...

Ik begrijp ook best dat je wat geschrokken bent van mijn brief, maar ik hou er niet zo van om ergens omheen te draaien en vindt dat je er recht op hebt te weten wat er met mij aan de hand was. Ik kon natuurlijk niet weten dat het jou zo zou raken en dat was ook niet de bedoeling. Het gaat erg goed met mij en dat bevestigde het controle onderzoek op 28 januari jl. Over drie maanden weer een controlemoment Ik ga nu het tweede jaar in van het wait-and-see traject en heb er goede hoop op dat het blijft gaan zoals het nu gaat.

Helaas is het zo dat een op de drie, een vorm van kanker krijgt en afhankelijk van welke soort dit al dan niet overleeft. Dus dat je iemand zou treffen die kanker heeft, in mijn geval had, is niet zo uitzonderlijk.

Wat voor man was jouw man, vast een goede levensgezel en vader? Wat deed hij zoal en wat vond jij het leukste aan hem? Hij is overleden op de geboortedag van mijn vader.

Je schrijft dat je wel eenzaam voelt, zeker in de periode waarin we nu zitten en dat je dat verdrietig maakt. Dat is heel naar, echter ik heb ervaren dat de meeste mensen niet hebben geleerd troost te schenken aan een ander, omdat ze dan teveel van zich zelf moeten laten zien. En da’s voor een heleboel mensen erg lastig. Ik probeer altijd dicht bij mijzelf te blijven en dat bevalt niet verkeerd moet ik zeggen en ik trek me vooral niets aan van wat anderen vinden. Hopelijk draagt het schrijven naar de toekomst bij aan jouw welbevinden, omdat het ons een beetje “dwingt” daar over na te denken. We gaan het zien

Je schrijft dat Loetie, de ‘enige man’ is in je leven

Je schrijft dat Loetie, de ‘enige man’ is in je leven, hebben je dochters geen partners dan? Hoe oud zijn je kleinkinderen. Onze ene dochter en haar man hebben een dochter van twaalf en een zoon van acht. Onze zoon en zijn ex hebben een dochter van 8 en een zoon van zes en dan heeft onze zoon nog een dochter van twee met zijn nieuwe partner. Onze andere dochter is geboren met het syndroom van Down en heeft geen kinderen.

Mijn echtgenote doet niet mee aan dit schrijffestijn, omdat schrijven niet haar ding is, maar ze vindt het wel leuk dat ik er wel aan meedoe.

Waar gingen jij en je man zoal naar toe met vakanties en op andere vrije dagen, aan de zee was je toch al gewend?

Mijn zuster woont al bijna zestig jaar in Frankrijk, dus het zal je denk ik, niet verbazen dat Franrijk tot nog toe ook ons belangrijkste vakantieland was. Ze wordt medio maart 85 en het ziet er niet naar uit dat we bij haar verjaardag kunnen zijn, wie weet ergens verderop in het jaar.

Wat de huisdieren betreft, denk ik dat je er goed aan hebt gedaan, weer een hond toe te laten. Het zorgen ervoor, maakt dat je wordt verwacht en als je thuis komt is Loetie vast blij je te zien. Dus geniet ervan met volle teugen.

Je moet zelf de slingers ophangen want daar heeft een ander geen tijd voor, is mijn ervaring

Je moet zelf de slingers ophangen want daar heeft een ander geen tijd voor, is mijn ervaring. Ik begrijp best dat het lastig is je weg te vinden, maar ik ben er van overtuigd dat het je lukt. Natuurlijk het wordt nooit meer hetzelfde, maar als ik lees dat je (klein)kinderen je niet vergeten, dan komt het wel weer voor elkaar met jou.

Het weer, ja, dat was wel even wat dat er sneeuw ging vallen, alle weerdiensten in paniek! Nu ben ik een zoon van een poldermolenaar en kijk ik anders naar het weer dan de gemiddelde Nederlander, dus vond ik het nogal meevallen allemaal. Wellicht heb jij dat als het stormt aan zee en het nieuws heeft het over windstoten van wel 100 km per uur en “hoe gevaarlijk” dat allemaal wel is. Vandaag kruipt het gras weer onder de smeltende sneeuw uit staat er water op het ijs. Kortom het is al bijna weer achter de rug. Ik heb niet geschaatst, het vallen lukt zeker, maar ik zie erg op tegen het neerkomen op het ijs. Het was hier erg druk op boezems, vaarten en sloten.

En Covid-19, daar ben ik mee gestopt om me in te verdiepen. Als ik daar allemaal rekening mee moet houden, kom ik nergens en zie ik niemand. Dus ga en sta ik overal waar ik wil zijn en niemand heeft me nog weggestuurd. Dat we nooit meer van Covid-virussen afkomen weet ik eigenlijk wel zeker, maar dat hebben de aardbewoners helemaal aan zichzelf te danken en dus moeten we daarmee leren leven. En da’s best lastig voor een heleboel mensen.

Wat ik erg naar vindt, is dat ik ineens tot lid van de ‘kwetsbare’ groep wordt verklaard

Wat ik erg naar vindt, is dat ik ineens tot lid van de ‘kwetsbare’ groep wordt verklaard door onze opper Covid predikers. Mijn gezondheid is momenteel goed en ik sport vrijwel dagelijks (Pilates) en doe verder alles op de fiets (zonder batterijen).

Schrijven naar de toekomst, 2027, da’s nog een eind weg. Als ik kijk naar wat er de afgelopen zeven jaar is veranderd, valt dat eigenlijk wel mee, want het is niet nieuw dat we steeds meer individualiseren, er steeds meer fysieke winkels sluiten en de grote ketens, in alle sectoren, het overnemen en elkaar daarbij.

Je schrijft daar ook wat over aangaande je werk en de plek waar je dat uitvoert. Verandering is de enige constante in ons leven en daar moeten we het mee doen. Het zou wel jammer zijn als je binnen afzienbare tijd heen en weer moet gaan reizen van Den Helder naar Alkmaar. We gaan het zien. Ik heb de weg langs het kanaal ook al een paar keer gereden in mijn leven (korte vakanties op Texel), maar vond dat niet echt prettig. Maar toen ik nog werkte reed ik dagelijks naar Amsterdam via de A27 en de A2 tot afslag RAI. Het is maar waar je aan gewend raakt.

Is het misschien een optie om in iedere brief een vast kopje op te nemen 'schrijven naar de toekomst' dan worden we er altijd aan herinnerd en kunnen we dan besluiten er iets mee te doen. De handleiding geeft gelukkig een groot aantal voorbeelden waar we mee uit de voeten kunnen.

En hoe we over zes jaar boodschappen gaan doen?

En hoe we over zes jaar boodschappen gaan doen? Waarschijnlijk net als nu in de supermarkt, en dan maar hopen dat die nog steeds, zoals in mijn geval, in het dorp gevestigd is.

Wij hebben hier nu nog een super-de-luxe grote ALDI, een PLUS en AH. Maar geen doe-het-zelfwinkel, wel schilders en kappers, een apotheek en drogist, één keurslager en twee bakkerijen en niet te vergeten een kaaswinkel, een bloemist en een kringloopwinkel, twee garages met benzinestation, een computerwinkel, een kledingwinkel (kerkgericht), schoenenwinkel en een meester schoenmakerij. Sinds kort is er ook weer een groentewinkel (alles vers). En we hebben een afhaalchinees. Nou dat was het wel zo’n beetje. Voor al het overige moeten we naar omringende plaatsen zoals Alblasserdam en Papendrecht. Dus eigenlijk kan het alleen maar lastiger worden. O ja, sinds 2020 zijn er ook geen bankkantoren meer in Nieuw-Lekkerland.

Dus over veranderingen gesproken.

Je schrijft dat je ooit KVV-er was bij de marine, was dat omdat je vader ook bij de marine werkte? Was hij militair of hoorde hij bij het burgerpersoneel?

Wat goed dat je de roosters in de tuindeuren hebt gerepareerd, kun je trots op zijn. Hoe hoog lag de sneeuw bij jullie, hier kwam de sneeuwlaag niet boven de zes cm. Op plekken waar de wind vrij spel had, lag meer. Maar alles is nu weg, op naar de lente!

Houd je goed en tot schrijfs!

Groet Piet

Heb er vertrouwen in

Lieve Christine,

Hoe vaak heb ik niet aan je gedacht de afgelopen maanden. Heel, heel vaak, maar om te schrijven was geen ruimte. Nare, verdrietige omstandigheden waren de oorzaak dat ik niet in staat was om ook maar iets op papier te zetten.

De wereld die op zijn kop kwam te staan toen mijn zusje te horen kreeg dat ze longkanker met uitzaaiingen had. Behandeling levensverlengend. Weken van zorgen voor haar en alle tijd die we hadden voor ondersteuning. Totdat we weken later te horen kregen dat de punctie een hele andere uitslag gaf. Niet de longen waren de oorzaak van de uitzaaiingen, maar de lymfeklieren. Dat blijkt een heel ander verhaal te zijn met een totale andere behandeling die haar levenskansen enorm vergroten. Wat een opluchting! Maar mijn zusje is natuurlijk nog heel ziek en moet nog door vele behandelingen heen. Maar haar en onze toekomst met haar ziet er heel veel beter uit.

Nare, verdrietige omstandigheden waren de oorzaak dat ik niet in staat was om ook maar iets op papier te zetten.

In die tijd werd mijn man gekatheteriseerd en we hopen binnenkort een oproep te krijgen over het plaatsen van een stent. Ook deze periode was zorgelijk en ook vaak angstig. Er is ook nog veel onduidelijk omdat drie ziekenhuizen kijken naar zijn probleem en krijg daar maar eens een goed beeld van. Hij is een sportman en staat al maanden op half vermogen wat sporten betreft. Daar wordt hij niet vrolijk van en dan ook nog de vakanties, waar we liefhebbers van zijn en die niet gepland kunnen worden. En vergeet die lange coronatijd niet waar we toch weinig in hebben kunnen ondernemen. Genoeg geklaagd, maar het lucht even op.

Wat een vreselijk droevig verhaal over jullie vriend die veel te vroeg is overleden. Wat een verdriet, ellendig en een moeilijke tijd om weer een beetje terug te komen op de rit. Heel veel sterkte.
Je kind op de middelbare school. Ik vind het mooi om al die vragen die je opschrijft te lezen. Ze zullen beslist niet allemaal tegelijk tevoorschijn komen maar zo nu en dan komen ze aan bod. De weg naar volwassenheid is niet altijd makkelijk, maar je zoon heeft een prachtige moeder naast zich staan die er altijd voor hem zal zijn. Daar gaat hij veel kracht uit halen. Ben maar niet te bang en kijk niet te ver vooruit. Heb er vertrouwen in, en zeker omdat het tot nu toe ook goed is gegaan. De basis is gezet en daar komt niemand meer aan.

Ben maar niet bang en kijk niet te ver vooruit

Christine 40 jaar, van harte gefeliciteerd. Wat kunnen we toch allemaal verschillend met leeftijden omgaan. Ik kon niet wachten toen ik 40, 50 en 60 werd. Ik vond het prachtig, iedere tien jaar veranderde er zoveel. Ik voelde me steeds sterker, zelfverzekerder en dus vrijer. Zoveel mooie en leuke dingen die nog op je pad komen en ook nog leuke banen. Nu wordt het langzaam een ander verhaal want met 70 laat je toch al wat steekjes vallen. Maar daar ga ik me nog maar niet druk over maken en als ik het goed begrijp horen al die losse steekjes bij deze leeftijd en mag het gewoon. Dus laat maar waaien. Ik hoop van harte dat je verjaardag een verrassende draai heeft gemaakt en het heel gezellig is geweest. Het rijk der veertigers wordt beslist ook weer heel bijzonder, neem dat van mij aan.

Het rijk der veertigers wordt beslist ook weer heel bijzonder, neem dat van mij aan

Wat geweldig dat je bijna iedere dag danst. Ik geloof je direct als je zegt dat je daar zoveel positieve energie uit haalt. Even je hoofd leeg dansen, in mijn geval leeg fietsen. Ik weet zeker dat heel veel mensen minder psychische klachten zouden hebben als ze iedere dag even een andere inspanning zouden leveren in plaats van hun dagelijkse handelingen.
Heb je gelezen dat Venlo er een prachtig nieuw museum bij heeft gekregen? Echt geweldig en de twee musea liggen nu op steenworp van elkaar. Hier kan ik echt trots op zijn omdat ik in een stad woon waar de gemeente veel geld pompt in culturele bezienswaardigheden en activiteiten. Daar is Venlo heel sterk in geworden, heel bijzonder. Wie weet kom je eens deze kant op om een kijkje te nemen, maar dan ga ik wel met je mee.

Jij houdt van fruit en ook ik ben er wild op, maar zonder soep zou ik niet overleven.
Christine, jullie zitten nu in de herfstvakantie, denk ik. Hopelijk wat extra vrij om samen te genieten.
Heel veel lieve groeten en ook ik kijk uit naar berichtjes van jou.

Liefs, Marjan

De dood, zo ver weg en opeens toch zo dichtbij

Het leven is eindig.’

Deze zin spookt nu al weken door mijn hoofd, om precies te zijn, sinds vrijdag 3 juli. Die dag was ik met mijn moeder mee naar het ziekenhuis voor de uitslag van het onderzoek. De chirurg windt er geen doekjes om: “Ik heb slecht nieuws voor u. De kanker is weliswaar niet uitgezaaid, maar er zitten te veel slechte plekjes om nog te kunnen opereren of bestralen. We kunnen u helaas niet meer beter maken...”

Mam schrikt, ze wankelt haast een beetje op haar stoel. Ze herpakt zich en zegt dat ze het al een beetje voelde aankomen. Dat ze al langer het gevoel heeft dat ze in reservetijd leeft. Toch is mijn nuchtere moeder zichtbaar van haar stuk. De arts licht verder toe: “Natuurlijk gaan we er alles aan doen om de groei te remmen, om zo lang mogelijk een goede kwaliteit van leven te behouden.”

Pfff. Ik weet niet wat ik had verwacht, maar ook ik was hier niet op voorbereid. Vorige week waren we nog zo blij dat het niet was uitgezaaid. Nu is ze opeens ‘uitbehandeld’. Wat een kutwoord! Ik krijg het nog steeds niet goed over mijn lippen.

Mijn veerkrachtige moeder, als ze geen kanker had kon ze wel 97 worden.

Natuurlijk is het leven eindig. Daar ben ik me van bewust sinds mijn oma vrij jong nog, op haar zestigste, overleed. Ik was zeven. Mijn moeder is 87, dus ik kan niet zeggen dat het niet eerlijk is. Je moet ergens aan doodgaan nietwaar. Toch komt dit onverbiddelijke nieuws hard binnen. Mijn veerkrachtige moeder, als ze geen kanker had kon ze wel 97 worden.

Twaalf jaar geleden kreeg ze voor het eerst borstkanker. Toen leek het bijna een routinezaak. Ze werd bestraald en kreeg een borstsparende operatie (hoewel de borst er van haar wel af had gemogen). De behandeling ging – zeker voor mijn zus en mij op afstand – vrijwel geruisloos voorbij.

Twee jaar geleden verliep heel anders. Enkele weken na de laatste mammacare-controle ontdekte ze zelf toch weer een gek plekje op dezelfde borst. Na allerlei onderzoeken bleek dat de kanker nu niet in één maar in twee borsten zat. Het was alsof we met z’n allen in een rollercoaster stapten.

Het ene moment twijfelden de deskundigen of ze er op deze leeftijd überhaupt nog niets aan konden doen. Bij het volgende consult stelden ze voor om beide borsten te amputeren. Uiteindelijk werd het één borst eraf, de andere borstsparend, en daarna tig keer op en neer naar het AMC voor warmtebestraling.

De geriater oordeelde dat het met de hoofden (van zowel mijn moeder als mijn vader) wel goed zat.

Of ze eerst nog wel even langs de geriater wilde om het risico op een delier te beoordelen. “Dat ga ik echt niet doen,” zei mijn moeder. “Protocol,” zei mijn vader. De geriater oordeelde dat het met de hoofden (van zowel mijn moeder als mijn vader) wel goed zat. “Ik verwacht u hier na de operatie niet meer terug te zien.”

Inmiddels is voor de derde keer borstkanker geconstateerd en zijn er alweer een paar weken verstreken sinds die fatale diagnose: “We kunnen u helaas niet meer beter maken.” Alles leek anders, terwijl er feitelijk niet zoveel veranderd is. Ze krijgt pillen en injecties om de groei te vertragen. Een prognose kunnen ze niet geven. De huisarts sprak over een paar maanden. De oncoloog denkt dat ze de kerst wel gaat halen, misschien zelfs die van 2021 wel.

Mijn vaders ogen gaan tegelijkertijd hard achteruit. Als het zo doorgaat is hij over een jaar praktisch blind. Voor een man voor wie de wereld zijn werkterrein was, is de groeiende afhankelijkheid die hiermee gepaard gaat een bijna ondraaglijk gelag. We dachten – hoopten – allemaal, dat mam hem zou overleven. Hij kan helaas niet meer voor zichzelf zorgen. Het kan nog steeds, zegt 'ie zelf ook. Of misschien gaan ze toch nog samen. Dat zou ik dan wel weer eerlijk vinden. Ze zijn immers ook een dag na elkaar geboren.

De dood, zo ver weg en opeens toch zo dichtbij. Ik weet niet zo goed hoe ik me ertoe moet verhouden. Begin dit jaar waren we op vakantie in Oaxaca, Mexico. Daar is de dood onderdeel van het dagelijks leven. In symbolen (doodshoofden waar je maar kijkt), cadeaus voor de overledenen te koop op iedere straathoek en zelfs feesten: de jaarlijkse Dag van de Doden.

Wij (in het westen) hebben van de dood iets zwaars gemaakt.

Na terugkomst in Nederland kijken we de Pixar-animatiefilm Coco die zich afspeelt op el Dia de Muertos. Wij (in het westen) hebben van de dood iets zwaars gemaakt. In Mexico herdenken en eren ze overleden familieleden en vrienden door met ze te feesten. Alsof ze er weer even bij zijn.

Het leven is eindig. Het gekke is dat dit opeens overal opduikt. Zoals in ‘Uit het leven van een hond’ van Sander Kollaard, dat ik net uit heb. Hoofdpersoon Henk koestert de dood als een zegen, op basis van een eenvoudige economische wet: “Waarde komt met een beperking, in duur in omvang, in aantal. Eindigheid geeft het leven waarde. Daarbij (zo denkt hij weleens in een knusse bui): is de dood niet onze trouwste metgezel? De dood is er altijd, vanaf het prilste begin, zoals onze schaduw, en hij blijft met elke stap bij ons, ademtocht na ademtocht, in voor- en tegenspoed, om ten slotte de laatste snik van onze lippen weg te nemen, en ons aldus het geschenk te geven van een eindig leven.”

‘De waarde van het leven als economische wet,’ dat klinkt dan wel weer heel zakelijk. ‘Het geschenk van een eindig leven’, dat spreekt me dan wel weer aan en ik herken het wel een beetje bij mijn ouders. “Ik heb een mooi leven gehad”, zei mijn vader op zijn tachtigste al. Ik vind dat een geruststellende gedachte die maakt dat ik de naderende dood beter kan accepteren. Wat niet wegneemt dat ik het lastig vind hoe er mee om te gaan.

Voor mijn ouders. En wat betekent het voor mij? Deze zoektocht zal nog wel even duren.

----

Hoogste tijd om mezelf eindelijk voor te stellen. En excuus voor dit enorme relaas hierboven. Het moest eruit. Bleef maar door mijn hoofd cirkelen. Dan is het fijn om het op te schrijven, aan iemand, aan jou dus. Waarbij ik me realiseer dat het gek is dat we nog helemaal niet hebben kennisgemaakt. Bij deze.

Quarantaine in een grote-mensen-huis met een tuin, aan de rand van de Kennemerduinen, op steenworpafstand van het strand, is bepaald geen straf.

Ik ben Petra. Vijftiger. Vorig jaar nog Amsterdammer (nou ja, surrogaat dan, maar ik heb toch bijna twintig jaar in Amsterdam gewoond). Nu alweer een jaar in IJmuiden samen met mijn vriend. We hadden het niet beter kunnen timen. Quarantaine in een grote-mensen-huis met een tuin, aan de rand van de Kennemerduinen, op steenworpafstand van het strand, is bepaald geen straf.

Waarom IJmuiden, vraagt bijna iedereen. Soms nieuwsgierig, een ander vol verbazing. Wij wilden meer groen en dichterbij zee (Mijn vriend is fervent sportvisser in zout water). Ik wilde vooral ook meer tijd om te vertragen.

Corona heeft die vertraging een extra duwtje gegeven.

Ik werk als facilitator van veranderprocessen. Normaal gesproken in zaaltjes met tien tot meer dan honderd man. In de afgelopen maanden vooral online, via Zoom of Teams of Skype en diverse online communicatietools. Ik werk met name in het sociaal domein (zorg, eenzaamheid, participatie), natuur en klimaat (waterstof), ontwikkelingssamenwerking en hoger onderwijs. Aan vraagstukken met vele actoren en factoren die elkaar wederzijds beïnvloeden en constant in beweging zijn. Complexe vraagstukken. Ik ben sinds 2013 één van twaalf maten in een maatschap. We ontwerpen en faciliteren dialoogprocessen om uiteenlopende perspectieven samen te brengen op zoek naar gedeeld belang, voor de realisatie van gedeelde ambities.

Een beetje het cirkeltje rond: beelden, woorden en cijfers.

Ik kom uit de communicatie. Heb in Boston Business Communications & Public Relations gestudeerd. Daarna bedrijfskunde (MBA) in Barcelona. En ik ben van oorsprong docent beeldende vakken. Een beetje het cirkeltje rond: beelden, woorden en cijfers. Voor sommigen een vreemde combi; ik gebruik het allemaal in mijn huidige werk.

Brieven schrijven herinnert mij aan de tijd dat ik in het buitenland woonde (tussen 1987 en 1996). Toen schreef ik regelmatig lange brieven aan mijn ouders en soms aan mijn zus. Ik vond het een fijne manier om te delen wat ik meemaakte. Een brief kan overal over gaan, hoeft geen kop of staart te hebben. Het kan beschrijvend of beschouwend zijn. Ik schrijf graag om te reflecteren. Om te wroeten in mijn gedachten, soms een laagje dieper te gaan om de essentie boven te laten drijven. Soms lukt dat, soms ook niet.

Bij onze maatschap werken we ook veel met verhalen. Niet zozeer als klassiek communicatiemiddel (mooie verhalen om mensen te overtuigen), maar als dialoogmethode en als onderzoeksinstrument om ervaringen uit het verleden te delen en hiervan te leren.

We hebben ook twee keer een writeshop georganiseerd. Een collectief geleid schrijfproces om te reflecteren op het omgaan met complexe vraagstukken. Was superleuk om te doen, mede ook omdat we na de eerste writeshop een collectieve verhalenbundel hebben gepubliceerd.

Een brief schrijven voelt vrij, omdat het overal over mag gaan en omdat ik jou nog helemaal niet ken.

Toen ik hoorde over dit brievenproject was ik meteen enthousiast. Omdat brieven schrijven een vertraagde vorm van dialoog is. Ik ben een langzame denker, mijn gedachten vormen zich gaandeweg. Een brief schrijven voelt vrij, omdat het overal over mag gaan en omdat ik jou nog helemaal niet ken.

Ik ben nieuwsgierig naar wie jij bent, wat je doet en wat je beweegt. Ik vind het leuk om schrijvend ideeën en gedachten te onderzoeken en mijn overtuigingen te laten challengen. Dus feel free om kritische vragen te stellen en me uit mijn bubbel te trekken als ik dingen beweer die jij heel anders ziet, of misschien hoogdravend of juist naïef vindt.

Nou, dit is het wel voor mijn eerste brief. Nog niets over de toekomst, ‘de samenleving over zeven jaar’. Dat komt de volgende keer wel. Het heden neemt me op dit moment nog te veel in beslag. Omdat het intens is, maar ook omdat ik wil genieten – met mijn ouders – van wat er nu is.

Geniet op Corfu. Ik geniet hier in mijn achtertuin. Groet, Petra

Uit de tijd vallen

Ha John,

Het heeft even geduurd, mijn antwoord, maar het leek me beter je even te laten bijkomen van je jichtaanval en je drukke weekend daarna. Gisteren was ook voor ons een drukke dag ( onze tweede kleindochter was jarig) en op de terugweg uit Nieuwegein zijn we gaan kijken hoe het met mijn schoonzus op de boerderij ging. Dus het werd een latertje. Heerlijk om weer wat mensen te zien. Niet dat het huidige beleid me parten speelt. Ook ik kan heel goed alleen zijn, maar niet te lang. De ontmoeting met de ander is ook een soort vitamine in mijn leven.

Wat een wreed lot trof je vrouw zo jong en wat zal het zwaar voor jou en jullie kinderen zijn geweest . Ik weet natuurlijk niet hoe het voor jullie voelde, maar zelf had ik het gevoel dat de intensieve zorg voor de mensen die in mijn omgeving lang ziek waren, ook ruimte bood om dingen uit te spreken, te zeggen dat je van iemand houdt, je liefde voor de zieke nog te delen, het samenzijn nog te koesteren, zoals jullie deden door beurtelings bij haar te slapen. Wat onverlet laat dat lijden vreselijk is. Van een plotselinge dood wordt vaak gezegd dat mensen die verkiezen boven een ziekbed en misschien geldt dat ook werkelijk voor degene die gaat sterven, maar ik heb gezien en ervaren wat een ontreddering die veroorzaakt bij de achterblijvers. Dat het soms jaren duurt voor je kunt accepteren dat iemand er niet meer is.

Ik heb de dood leren aanvaarden als het onvermijdelijke einde van een cyclus

Je denkoefening is bijzonder. Vroeger was ik erg bang om dood te gaan, dus me een voorstelling maken van een verblijf onder de grond, zou me toen vreselijk bang hebben gemaakt. Na de dood van mijn vader verloren we binnen vier jaar negen mensen in onze directe kring door allerlei doodsoorzaken. Toen kwam de dood zo dichtbij, dat ik er steeds beter mee om leerde te gaan. Nu ben ik al lang niet meer bang. Ik heb de dood leren aanvaarden als het onvermijdelijke einde van een cyclus. Zeker nu steeds meer duidelijk wordt dat wij minder uniek zijn dan we lang dachten. We ontdekken dat vissen voelen, bomen via hun wortelstelsels communiceren (wat ik heel ontroerend vind). Het lijkt het me dan ook niet juist te veronderstellen dat mijn levenscyclus een andere is dan die van al die andere levende organismen. We komen, leven en we gaan. Je zou nu kunnen denken dat ik niet van het leven houd, maar niets is minder waar. Ik laat me graag betoveren en het lijkt me fijn om nog lang te leven.

Jij schrijft dat je denkt nog vier jaar te leven. Dat klinkt verdrietig, ook al zeg je dat je leven dan wel voltooid is. Ik weet dat de vader van mijn zwager (net als jij arts) ook zo realistisch keek. Hij werd ziek toen hij voor in de zeventig was, gaf zich een prognose van maximaal tien jaar, liet niets doen en stierf een heel eind in de 80. Niet aan de aandoening, maar aan een combinatie van andere ouderdomskwalen, omdat het leven op was. Sluit je de mogelijkheid uit dat je nog zo betoverd kunt worden door wat er op je pad komt, dat je van die vier jaar nog tien jaar wilt maken? Of kan dat echt niet meer? (Dit is de aartsoptimist in mij, nieuwsgierig naar de volgende ontmoeting, naar wat er om de hoek komt). Als je je leven nu al zo afbakent, doe je jezelf misschien tekort.

Toen ik mijn kankerbehandelingen achter de rug had kreeg ik van mijn arts 'garantie tot aan de deur'. Dat zei hij omdat ik hem bedankte dat weer beter was. Ik heb op dat moment besloten ( en gezegd) dat ik toch in ieder geval beter was tot ik weer ziek werd. Ik weet wel dat er altijd een kans blijft dat ik opnieuw ziek word, maar dat zie ik dan wel. Niet dat ik mijn kop in het zand steek, maar ik wil de dagen niet begrenzen ( mijn mateloze kant).
Mijn vader, die in Duitsland te werk is gesteld geweest en daar veel heeft meegemaakt, haalde steevast Nietzsches 'Was mich nicht umbringt, macht mir stärker', aan. En dat ervaar ik ook zo. De kracht die je put uit dat wat ellendig is, maakt je sterker, maakt dat je verdere hindernissen ook kunt nemen. Vroeger heb ik veel jongeren en volwassenen lesgegeven die eigenlijk alles tegen hadden om te slagen. Door mijn eigen ervaringen, durfde ik me veel kwetsbaarder op te stellen, en dat voelden ze. Als zij zich dan open stelden, als we echt tot elkaar kwamen, ze me vertelden wat er allemaal in hun leven was gebeurd, dan werd ik altijd weer geraakt door hun ongelooflijke veerkracht en hun verhalen. Hoewel het ook vaak 'moed met een t' is natuurlijk.

Moet ik me neerleggen bij het feit dat mensen a priori gaan voor het veilig stellen van dat wat ze hebben of kunnen krijgen?

Mensen oordelen zo makkelijk en zijn zo geneigd de verkeerden te bewonderen. Klinkt aanmatigend, want wie zijn die 'verkeerden'. Maar hoe is het te verklaren dat Amerikanen, zelfs nu het in Amerika zo slecht gaat, Trump nog steeds steunen? Is het gemakzucht, waardoor ze niet meer goed nagaan wat iemand zegt en doet, maar afgaan op de oneliners? Maar waarom liepen ze dan achter iemand als Hitler aan? Toen waren die oneliners of social media er niet? Moet ik me neerleggen bij het feit dat mensen a priori gaan voor het veilig stellen van dat wat ze hebben of kunnen krijgen? En doe ik dat misschien ook wel?

Het was fijn te merken dat mensen door corona in het begin weer pas op de plaats maakten, dat er rust kwam, ruimte voor simpelweg aardig zijn voor elkaar en dat mensen de verbondenheid omarmden.. Maar het ongeduld krijgt de overhand, Nu alweer komt er een statement van ouderengroeperingen die bang zijn dat ouderen 'geslachtofferd' worden. Gezeur. Zijn ze vergeten dat ze zelf jong waren? Ik ben het met Aleid Truijens en Marjan Slob eens dat jongeren nu te veel moet inleveren. Jongeren moeten zich kunnen ontplooien, moeten onbekommerd verliefd kunnen worden, moeten samen kunnen komen, kunnen feesten, niet te veel gehinderd door zorg om ons, de ouderen die al die kansen gehad hebben. Ik weet dat ze best aan ons denken, maar hun levenshonger is gewoon zo groot, die verdient meer ruimte. Juist daardoor vind ik dat ze niet verantwoordelijk zijn voor mijn welzijn. Dat ben ik gewoon zelf. Ik kan me opsluiten omdat ik bang ben ( wat ik niet ben) of ik neem het risico besmet te raken (wat ik ook liever niet wil) of iets daartussenin ( mijn kleindochters even knuffelen als ik de kans krijg, maar de anderhalve meter en handhygiëne in acht nemen en grote mensenmassa's niet opzoeken).

Hier in Twente is veel vanzelfsprekende noaberhulp. Dat is heel mooi. Elkaar bijstaan zonder er woorden aan vuil te maken

Eigenlijk hoopte ik ook dat mensen na de plotselinge wending door het virus meer begrip zouden kunnen opbrengen voor anderen. Ik vond en vind het heel naar dat veel Nederlanders zo makkelijk oordelen over bijvoorbeeld vluchtelingen. Voor mij zijn het individuen die ik ontmoette: de Syrische apotheker uit Aleppo, die hier bij nul moest beginnen, de bakker uit Idlib, die zijn drie winkels moest achterlaten, de automonteur zonder diploma, maar met een schat aan ervaring die hier wordt weggewuifd, de arts die in de thuiszorg kousen bij bejaarden mag aantrekken en kort voor zijn vlucht nog als HIV-deskundige een congres in België toesprak. Maar als het mensen economisch slechter gaat is er straks misschien zelf minder bereidheid tot delen. We zullen het zien. Hier in Twente is veel vanzelfsprekende noaberhulp. Dat is heel mooi. Elkaar bijstaan zonder er woorden aan vuil te maken. Er is ook een verschil tussen wat mensen zeggen en wat ze doen, ook in positieve zin. Mooi vind ik een gemeente als Tubbergen, met de grootste wapendichtheid van Nederland ( jachtwapens vooral), waar veel mensen stemden op de PVV. In diezelfde gemeente hebben een dierbare oud-collega en haar man een bijzondere dressuurpaardenfokkerij. Op een dag zeiden ze tegen elkaar dat de plek zo mooi was, dat anderen ook de kans moesten krijgen om daar van te genieten en zo veranderden ze hun Stable in Stayble, een plek waar naast paarden ook mensen terecht konden om weer in het zadel geholpen te worden. En de collega, slaagde erin om al de vluchtelingen en jongeren een (leer)baan te bezorgen in datzelfde Tubbergen. Dat was eigenlijk geen probleem. De vluchtelingen kookten voor de bejaarden uit het verzorgingshuis. De automonteur vond een baan bij een garage. Twee Syrische jongens met timmerervaring belandden bij een bijzondere meubelmaker en ga zo maar door. Gewoon omdat je dat doet. Misschien hadden ze het in plat Twents wel over die boetenlanders, maar ze sloten ze niet buiten.

De zee is ver weg in dit deel van het land en ik blijf haar missen

Over buiten gesproken. Mijn uitzicht op de tuin is mooi, maar ik zou ook heel graag dat van jou hebben: Zandvoort (de duinen en de zee).De zee is ver weg in dit deel van het land en ik blijf haar missen, ook na 39 jaar Twente. Mijn man heeft lang geleden een tafel voor me gemaakt met zand en schelpen onder glas en die koester ik. We zijn gelukkig allebei dol op de zee, dus zeker in de zomer zijn we altijd wel ergens een tijdje aan de kust. Word nog even puzzelen dit jaar.
Heb je The man in the Red Coat van Julian Barnes al gelezen? Dat boek ga ik deze week maar eens lezen, en ik ga Het sterke geslacht ook bestellen. Als ik je nog iets mag aanraden , laat je dan overrompelen door Uit de tijd vallen van David Grossman. Hij vindt woorden voor de dood, Niet sentimenteel, maar hartverscheurend. 'Uit de tijd vallen' is overigens een uitdrukking uit het Nederlands die de schrijver mooi vond. In Twente lees je het nog weleens in een advertentie: hij is oet de tied ekomn.
Had ik je ook al verteld dat ik kinderboeken verzamel? Voor mijn kleindochters, maar ook omdat ik er zelf veel van houd. Ik weet niet of er jonge kinderen in je omgeving zijn, maar Eva Eland maakte twee betoverende prentenboeken: Als verdriet op bezoek komt en Waar geluk begint. Emoties uitgelegd en verbeeld. Als je in de boekhandel bent moet je er maar eens in bladeren. Ze is Nederlandse maar woont en werkt in Cambridge.
Tot in de volgende brief,

Hartelijke groet,

Elise