Lieve Marjan,

Er zit een hele zomervakantie tussen mijn vorige brief en deze. Elk jaar in augustus komt langzaam weer het besef: ook aan de zomervakantie komt een eind. Er is dan wel een schooljaar afgesloten in juli, maar er komt ook weer een nieuw schooljaar achteraan. Elk jaar stonden er op de laatste schooldag van de basisschool ouders met hun grote kinderen op het schoolplein en ik dacht dan: het duurt nog zo lang voordat het onze beurt is. Op een dag was het toch onze beurt, en ik voelde me er gek genoeg een beetje afwezig bij. Een vriendin stond naast me te huilen - ook haar jongste nam afscheid van deze belangrijke school. Ik wilde naar huis, of een stuk fietsen, of een nieuwe bank kopen, of uren kletsen met vrienden, of champagne drinken, hoe dan ook: loskomen van die drukke tijd voor de vakantie. Vanzelfsprekend lukte dat slecht met mijn hoofd vol dingen om over na te denken. We gingen een weekje naar een feestelijke camping in Flevoland. We deden samen leuke dingen maar we deden ook juist veel leuke dingen niet samen.

Dat is even wennen. Ik ging naar de silent disco, wat een heerlijkheid, lekker dansen samen, en een plezier dat we hadden! Mijn zoon deed mee met de Robin Hood training en nu wil hij thuis ook boogschieten. Stukjes tijd los van elkaar doorbrengen, stukjes uit elkaars leven missen. De kunst is om daarna weer net zo dicht bij elkaar te komen. In huis pasten we onze kamers zo aan dat we allebei betere ruimtes voor onszelf hebben, en tegelijk zijn onze gezamenlijke ruimtes knusser geworden. Ik ben bang dat we ons soms teveel van elkaar afzonderen, en tegelijk geniet ik zo van een huis dat klopt, waarin we kunnen doen wat we beiden nodig hebben.

Enfin, het avontuur op de middelbare school is begonnen en het is niet makkelijk - maar wel een avontuur. Ik zie het gebeuren: alle grote vragen van het leven dringen zich aan hem op. Ga ik mijn eigen weg en sta ik daar dan alleen in, of zorg ik dat ik bij de groep blijf? Hoe verhoud ik me tot mijn omgeving, wat vind ik belangrijk, wie zijn mijn echte vrienden, waar ben ik goed in, wat wil ik leren, wanneer ben je eigenlijk echt vrij? Toen hij 11 jaar werd, was hij een beetje verdrietig, want hij vond 10 zijn zo leuk. Ik verzekerde hem dat 11 ook leuk is, maar dat bleek niet helemaal waar. Een kat ging dood en de school ging dicht. Alles werd anders. Vlak voor hij 12 werd stierf iemand die belangrijk voor ons is. Dat was voor ons allebei moeilijk en verdrietig; voor mij is gemis en spijt soms bijna niet te dragen; voor hem was de grootste schok misschien wel dat ook iemand met veel levenslust zoals zijn moeder een deuk kan oplopen.

Deze week word ik 40 en ik zie er tegenop. Niet tegen het ouder worden - misschien helpt het dat ik veel samenwerk met mensen die veel ouder zijn dan ik, dan blijf ik altijd een beetje het jonkie - maar wel tegen het jubileum. De man die we in oktober vorig jaar verloren, was 39 en keek uit naar veertiger zijn. Misschien hoopte hij dat zijn leven dan in rustiger vaarwater zou komen, misschien hoopte hij dat het eindelijk zou lukken aan een serieus, zelfstandig leven te beginnen, met mij misschien wel, hij had er zin in! Hij haalde zijn veertigste verjaardag niet. Het lijkt wel alsof iedereen dit jaar een bijzonder jubileum heeft en ik wil die van mij zowel overslaan als er stil bij staan. Ik zie op tegen de overdreven felicitaties en stomme grapjes over veertigers (zijn die er?) en ik wil graag ruimte om verdrietig te zijn en tegelijkertijd hoopvol vooruit te kijken. Ik ben bang dat ik mijn mooiste jaren achter mij laat - niet omdat jonger mooier is, maar omdat er zoveel mooie dingen zijn gebeurd in de afgelopen tien jaar; ik heb het gevoel dat ik nooit meer zoveel kan groeien, zoveel liefde en geluk kan voelen als in de afgelopen tien jaar. Ik hoop dat ik me vergis, misschien is dit nu gewoon mijn gemoed, omdat een nieuw begin nou eenmaal ook afscheid nemen betekent.

Alleen toen ik net was gestopt met de dansopleiding, heb ik een tijdje helemaal niet gedanst. Het gevaar van zoveel uren doorbrengen in de dansschool is dat het niet meer leuk is, dat het onderdeel wordt van alles wat moet en daarbij dat het dansen niet meer van mij is, maar van iets buiten mij: van de groep, of van de leraar, of ik voeg me naar de choreografie in plaats van andersom. Achteraf kan ik misschien makkelijker zien dat de opleiding zo gericht was op hoe dans eruit zag - of misschien was ik zelf gericht op hoe het eruit zag. Dans komt steeds weer terug in mijn leven dus ik kan wel zeggen dat ik niet echt ben gestopt met dansen. Ik begin of eindig de dag vaak met dansen en dat voelt fantastisch, ik voel direct hoeveel energie ik heb, of dat ik het juist een beetje rustig aan moet doen, of ik creatief om kan gaan met bewegen of dat ik juist in een bepaald patroontje wil blijven. Les heb ik niet meer, en dat zou misschien ook moeilijk worden, omdat ik zo een eigen patroon heb ontwikkeld.

Toen ik net moeder was geworden, heb ik nog een tijd in Rotterdam gedanst, gewoon, eens per week; wat had ik een geluk met de fantastische dansdocent, een lange Duitse vrouw die me kennis liet maken met het werk van Pina Bausch. Toen we naar een voorstelling toe werkten, merkte ik weer hoe heerlijk dat is, hoeveel energie er los komt als het op een dag echt moet gebeuren, dat er mensen komen kijken, en als je dan als groep van het podium afstapt, trots, stralend, met trillende spieren maar ook zoveel zin om nóg een keer te gaan, om het nóg beter te doen.

Wat een geluk om zoveel groente uit eigen tuin te hebben! Ik zit elke keer erg te dubben waar ik mijn voedsel vandaan zal halen. Soms maak ik het mijzelf makkelijk en fiets ik naar de supermarkt, besef dan weer dat er echt betere producten te krijgen zijn, neem me voor om alleen nog bij lokale kwekers te kopen maar dat kost een flink aantal fietsrondjes; of ik bestel bij een lokale bezorgdienst die alleen spul uit de directe omgeving haalt... en intussen ben ik ook alle loze verpakkingen beu en bestel ik de basisingrediënten bij Pieter Pot zodat ik voorraadkastjes vol glazen potten heb. Ik ben een fruitgrootverbruiker; ik word echt rustig van een overdadige fruitschaal, ik kan elk moment van de dag van fruit genieten. Als er niets anders in de wereld was dan alleen fruit om te eten, dan zou dat prima zijn voor mij. Voor mijn verjaardag zal ik appelcake maken om mee te nemen naar mijn werk, en een feestelijke frambozencheesecake om thuis een klein feestje te vieren.

Heel eerlijk: ik begon gisteren aan deze brief, maar toen werd ik zo verdrietig dat ik alleen maar sombere dingen kon opschrijven. Ik sliep een nachtje, en zoals dat zo vaak gaat: ik werd met een frisser gemoed wakker. Voilà, naast de weemoed is er ook plaats voor klein geluk.

Ik kijk uit naar je volgende brief; ook al heb ik lang op me laten wachten, deze uitwisseling met jou doet me goed!

Liefs
Christine