Een jaar coronacrisis. Mijn god zeg.

Lieve Irina,

Dankjewel voor je brief van vorige week.

Ik hoop dat het allemaal goed gaat komen met de verkoop van je huis. Heb je wel een makelaar die je begeleidt, want dat werd me niet helemaal duidelijk. Ik las een artikel vandaag dat de huizenprijzen de komende jaren zullen blijven stijgen, het is een goede tijd om te verkopen, sterkte ermee!

Hier is het vandaag precies een jaar geleden dat de coronamaatregelen in Frankrijk in werking traden. Op 16 maart om 12 uur ’s middags ging het hele land dicht vanwege het coronavirus. Op dat moment waren er nog maar vier doden gevallen en lag het besmettingcijfer op 900 personen per dag. Maar de situatie in Italië was toen al veel slechter dan hier. Omdat ik me niet meer alles precies kan herinneren heb ik het coronadagboek van ons gezin hier erbij gepakt en terug gelezen hoe we dat begin van de quarantaine, le confinement of l'isolation hebben ervaren.

Hieronder deel ik de eerste dagen van de lockdown met je zoals wij die hebben ervaren in Manosque in de Provence. We hebben alle drie dingen opgeschreven. Ik ben voornamelijk bang voor het virus, Anoushka schrijft over hoe het onlineonderwijs gaat en Shira, mijn vrouw, is eigenlijk heel blij met de lockdown. Nou ja, lees zelf maar. O en verder moet je weten dat ik in het Nederlands heb geschreven maar Shira en Anoushka in het Engels omdat Shira Amerikaanse is en Anoushka al vanaf haar vijfde jaar onderwijs in het Engels krijgt en ze zich daar beter in uitdrukt dan in het Nederlands of het Frans.

Hieronder deel ik de eerste dagen van de lockdown met je zoals wij die hebben ervaren in Manosque in de Provence.

Maandag 16 maart 2020.
De eerste dag van de quarantaine.

Pieter

Anoushka zit op haar kamer om haar schoollessen te volgen via internetvideo. Tegelijkertijd chat ze op haar phone met vriendinnen in Manosque en in Varese (Italië, waar we eerst woonden.) Shira werkt vandaag vanuit huis aan de eettafel. Ze moet veel videobellen en klaagt over slechte verbindingen en trage wifi. Pjotr komt misschien naar huis om hier in quarantaine te gaan in plaats van in London. Zijn universiteit gaat dicht en de lessen zijn online. De situatie in London is onduidelijk maar de eerste besmettingen zijn daar ook. Stella zit nog in Utrecht. Ze stuurde gisteren een foto waarop ze Mimosa’s maakt van jus d’orange en prosecco bij haar zondagochtendontbijt. Zij overweegt wel om naar huis te komen maar de Universiteit Utrecht heeft studenten geadviseerd om in Nederland te blijven.
Ik zit achter mijn bureau in de slaapkamer en ben gegrepen door het COVID-19 virus. Dat wil zeggen, ik ben geobsedeerd door het nieuws over de pandemie in Frankrijk, Nederland, Italië en Engeland en dus lees ik de kranten uit deze landen door elkaar. Het virus grijpt als een razende om zich heen hier in Frankrijk met ruim 900 gevallen de afgelopen 24 uur. Maar in Italië en dan vooral in Lombardije zijn er bijna 2000 nieuwe gevallen per dag en zijn er al meer dan 100 doden gevallen.
De Franse regering heeft met ingang van vandaag alle scholen gesloten en de volwassenen opgeroepen zoveel mogelijk thuis te werken. Opvang voor kinderen is alleen mogelijk indien de ouders werken in vitale beroepen zoals de zorg, brandweer, politie, energiebedrijven, het leger et cetera.
Vanaf morgen gaat het land echt op slot. Vanaf 12 uur ’s middags mogen we alleen nog naar buiten als we een ‘attestation' bij ons hebben, een formulier met daarop onze naam en adres, het tijdstip waarop we de straat op zijn gegaan en de reden waarom we uit huis zijn. Geldige redenen zijn boodschappen doen, met de hond te wandelen of naar werk of de dokter gaan. Indien we zonder geldige redenen op straat zijn kan je een boete krijgen van 135 euro. Alle niet-essentiële winkels moeten morgen om 12 uur sluiten, alleen levensmiddelenwinkels en bouwmarkten mogen open blijven. Tandartsen, fysiotherapeuten, kappers, rijscholen, alles moet dicht voor tenminste vijftien dagen volgens Macron. De verwachting is dat het waarschijnlijk wel drie of vier weken zal duren. 

Wat ga ik vredesnaam doen de komende twee à drie weken?  Koken, muziek maken, schrijven, wandelen, fietsen, spelletjes doen, het huis opruimen, in de tuin werken…. dit alles zonder enig doel of ambitie behalve dan om de tijd te verdrijven.
Gisteren moest ik niezen, hoesten, had ik een loopneus en diarree. Ik zou toch geen corona hebben? Gisteravond hebben we Pjotr en Stella gebeld om ze te doordringen van het gevaar van dit virus, terwijl we zelf niet precies weten hoe vatbaar we zijn.
Ik ben erg geschrokken van de verhalen over patiënten die drie weken aan de beademing moeten liggen met zo’n dikke slang in hun longen. Met mijn zwakke immuunsysteem moet ik niet ziek worden, dat zou heel slecht zijn. Ik ga pillen nemen, vitamine C, echinaforce, multivitaminen, magnesium B6, yes!

Noushie (Anoushka, 15 jaar, 4 VWO, International School of Manosque)
Officially Day 1!
Started online math class with everyone and it was pretty fun. I hope Pjotr  or Stella can come home so we can have some family bonding, but also I wouldn’t mind just the 3 of us. So far I have quite a bit of homework but I’m not stressed because I have a lot of time to do it and the whole class is helping each other.
Let’s go Corona Time!

Shira

Yes, today was a positive start. Cleaning and reorganising rooms and spaces to make it liveable and workable for the three of us. And we voted for the mayor of Manosque!
It felt good to do yoga again after weeks of not doing much exercise. Promise to self - do more yoga during the quarantine. Everyone can join in.
I am actually excited to telework and stay home and cancel everything! Yoohoo!
Cocooning time!

Dinsdag 17 maart 2020.
2e dag quarantaine, dag 1 lockdown.

Pieter

Ik ben bang. Ik word steeds banger voor het coronavirus en hoe het bij een deel van de zieken de longen uitschakelt.
Nu ben ik bang dat Pjotr en Stella misschien dragers van virus zijn. Met hun levensstijl van studenten, met werken in bars en voetballen en feesten in grote steden die een snel stijgend aantal coronagevallen hebben, ben ik bang dat ze het virus in dit huis zullen brengen. Terwijl ik tegelijkertijd ook graag wil dat ze hier komen en ik van ze hou - beter dat ze hier zijn samen met ons dan alleen in London of Utrecht. Maar ik ben bang voor mezelf, mijn zwakke immuunsysteem, mijn longontstekingen van afgelopen december èn van vorig jaar. Hoe ga ik mezelf veilig houden? Hoe gaan we onszelf hygiënisch houden? Wat moeten we doen om besmetting in ons huis te voorkomen?
Ga ik een doek voor mijn gezicht dragen zodat ik niet steeds onbewust mijn gezicht aanraak? Hou houden we lichtknopjes, deurkrukken, handvatten, kranen, thee- en koffiepotten schoon? En wat gaan we eten?

Aangezien de incubatietijd twee weken is, weet ik nu zeker dat ik geen corona heb opgelopen in de treinen en hotels die we gebruikt hebben voor de begrafenis van papa in Assen, eind februari. Als ik over een week nog steeds gezond ben dan ben ik ook de koorrepetities en de Franse conversatielessen veilig doorgekomen. Met uitzondering voor het stemmen voor de gemeenteraad gisteren ben ik verder de afgelopen week alleen gebleven. Elke dag zonder symptomen is een opluchting.

Sinds vanmiddag 12.00 uur moeten we zoveel mogelijk binnen blijven. Dat heeft president Macron gisteravond op de tv gezegd. Volgens hem is Frankrijk in staat van oorlog. 'Nous sommes en guerre', hij herhaalde het wel zes keer in zijn toespraak. Alles is dicht behalve winkels die levensmiddelen verkopen, bouwmarkten en garages. Alle bars, restaurants, bioscopen, theaters, sportverenigingen et cetera zijn gesloten. We mogen alleen naar buiten om eten te halen, naar de dokter of werk te gaan of om de hond uit te laten. En om alleen wat te sporten. Maar als we naar buiten gaan moeten we een attestation bij ons hebben. De formulieren heb ik gedownload  van de website van de franse regering. Ik nam er eentje mee toen ik vanmiddag boodschappen ging doen op de fiets zodat ik ook een beetjekon bewegen. Ik fietste door de binnenstad van Manosque om drie uur 's middags en er was niemand op straat, geen auto, fietser of voetganger te zien. Bij de poort van het voetgangersgebied stonden drie agenten te controleren en eentje droeg een mondkapje, maar ze stonden daar voor niets want er was niemand. De stad was leeg, stil, uitgestorven, alsof er een massale sterfte had plaatsgevonden of dat iedereen de stad was ontvlucht voor de komst van een angstwekkende maar onzichtbare vijand.
In de winkel zag de caissière er gestresst en verwilderd uit. Ik vroeg of het druk was geweest en ze zei dat het vanochtend een gekkenhuis geweest was maar dat het vanaf 12 uur stil is omdat niemand meer naar buiten mag. Ze blijven gewoon open en verwachten geen problemen met de bevoorrading.  Met een volle rugzak fietste ik terug over de stille en lege straten. Heerlijk om zo te fietsen, zo zou het altijd moeten zijn.

Tuesday, march 17 2020
I was pretty productive today and dad and I played volleyball for about 15 minutes over the gate. I also baked a sweet potato brownie without sugar! Papa is currently sitting across from me, finishing my plate of sauerkraut because I’m kind of full. Mom is sitting next to me talking about how coincidental it is that one of her best friends is living in Paris right now. She’s opening a second bottle of wine and we’re wondering if this quarantaine/virus will be historical. Cool!I will let you know if my brownie is yummy or bland.
xxx Noushie

Saturday march 21 2020
Dinner was, again, delicious! Confinement has its challenges but eating well is not one of them. Marquez, hummus, salads, falafels, delish! Is it bad I feel elated? I am so enjoying this period of no choices, no options, no spending!
It feels calm and peaceful and the virus seems abstract and far away. For now, for me it is an imposed hiatus from a too hectic life. It is in fact, weirdly, what I wished for: time. Space. Tranquility. Full of gratitude we live in this beautiful area, we are together with the three of us now and Pjotr and Stella sound fine.
Time for things. Time to do yoga, walk the dog, clean the house, make phone calls, to catch up. Have silly conversations. Time.
It’s Corona Time so far, I like it.
Shira

Intussen ontstaat de gewoonte om elke avond om 20 uur naar buiten te gaan en te applaudisseren voor de mensen die in de zorg werken

In de dagen die hierop volgen lees ik over steeds nieuwe maatregelen die bekend worden gemaakt: parken in de stad die dichtgaan, we mogen niet verder dan één kilometer van huis gaan, niet langer dan een uur buiten blijven, niet meer bij elkaar op bezoek gaan, mondkapjes worden verplicht, de 1 meter regel, handgel…
Intussen ontstaat de gewoonte om elke avond om 20 uur naar buiten te gaan en te applaudisseren voor de mensen die in de zorg werken. Eerst klappen we netjes, maar na een paar avonden gaan we met pannen en pollepels naar buiten en doen ook de buren mee. Weer een paar avonden later zetten we de elektrische piano buiten en zingen we Bella Ciao als een ode aan de verzorgers waarna we om de drie of vier dagen een nieuw liedje zingen. Het naar buiten komen om 20 uur ’s avonds wordt van levensbelang, alsof we even boven water komen om adem te halen. We horen en voelen de aanwezigheid van de mensen in onze straat, we maken lawaai, we zingen een lied, we roepen naar elkaar, we voelen even dat we nog leven, dat we deel uitmaken van een gemeenschap, een straat, een stad!

Mijn leven is totaal veranderd het afgelopen jaar

Het is ongelooflijk dat dit nu al een jaar duurt. Het is ongelooflijk dat er in Frankrijk al meer dan 90.000 doden zijn gevallen, in Italië meer dan 100.o00, en van de UK weet ik het niet eens. In de States, waar mijn schoonfamilie woont, zijn bijna een half miljoen mensen overleden. En het is nog lang niet voorbij. Gisteren waren er in Frankrijk weer meer dan 25.000 nieuwe gevallen, er liggen meer dan 4.100 mensen op de intensive care. De derde golf is nu in volle gang terwijl er tegelijkertijd wordt gevaccineerd.

Mijn leven is totaal veranderd het afgelopen jaar. Niet alleen zijn mijn beide ouders overleden (niet aan corona overigens), maar die hele manier van leven, die impulsieve manier van leven zeg maar, van uit eten gaan en weekendjes weg, van reisjes en naar de film en naar het theater en met borrels op het terras en feestjes bij mensen thuis, dat  is voorbij. Dat bestaat gewoon niet meer. We eten thuis, we koken twee of drie keer per dag. Er zijn geen koor repetities, geen theater cursussen, geen volleybaltrainingen, geen taalcursussen, geen boekenclub, geen feestjes en borrels meer.

In plaats van de afleiding buiten ons te zoeken moeten we die nu in onszelf vinden. Door te wandelen, te fietsen, te schrijven, spelletjes te doen, muziek te maken, te bellen, te lezen, films en series te kijken, te tekenen, schilderen, filmpjes te maken en te praten. We praten veel meer met elkaar nu, over alles, van de meest triviale dingetjes tot moeilijke vraagstukken als racisme, relaties, of over onze emoties, politiek, de toekomst van de aarde et cetera. Zoals het oude gezegde gaat: wanneer er ergens een deur sluit, gaat ergens anders een raam open. Wanneer we niet kunnen consumeren dan kunnen we reflecteren.

Een jaar coronacrisis. Mijn god zeg.
Hoe was het voor jou, Irina?

Veel liefs,

Pieter

Van de hak op de tak

Dag John,

Het is een beetje gek, zomaar een brief schrijven, maar je moet ergens beginnen.

Marilien en Carin gaven wat richtlijnen en daar zal ik me aan proberen te houden. Proberen, want je moet weten dat ik de neiging heb van de hak op de tak te springen. Ik associeer, maak soms zinnen niet af en niet iedereen kan me volgen als ik te hard ga.

Lastig soms voor anderen, iets om aan te werken, zeggen ‘ze’, maar eigenlijk wil ik dat niet, want vrijuit associëren, vind ik ongeveer het leukste wat er is.

Vooruit kijken naar het na-corona tijdperk, terugkijken. Dat vraagt om iets meer weten over hoe ik in de wereld sta, wat mij heeft gevormd, denk ik. Toen ik iets over mijzelf moest schrijven voor de match, greep ik – oude gewoonte van werkenden- naar mijn cv. Dat beslaat in beknopte vorm bijna vier kantjes en vertelt veel over wat ik gedaan heb en nog doe. Maar ben ik wat ik gedaan heb/doe?

Toen ik in 2017 stopte met werken om redenen die ik later vertel, merkte ik dat ik inderdaad een beetje geworden was wat ik deed, mijn status, voor wat die waard was, samenviel met mijn werk.

Omdat Ik niet stopte na zorgvuldig afbouwen, kwamen al snel de vragen. Natuurlijk was er eerst het nagenieten van het afscheid. De prachtige film die mijn collega’s maakten, het liber amicorum dat ons grafisch bureau samenstelde, alles was even ontroerend en lief. Maar als dat allemaal zo fijn was, waarom was ik dan in godsnaam weggaan? Wat lag er nog voor me, wie zou ik zijn zonder mijn werk?

Het antwoord op de vraag waarom ik abrupt stopte, is simpel. Mijn gezondheid ging achteruit. Ik kon niet een beetje minderen, ben teveel van alles of niets.

Het antwoord op de vraag wie ik was/ben en zou zijn zonder mijn werk, is lastiger. Na mijn afscheid sprak ik nog lang over ‘ons’ als ik het over mijn werk had, bewaarde van alles, tastbare bewijzen van wat ik gedaan had, voor mijn archief. Had me ook aangemeld voor twee vrijwilligersprojecten met oud-collega’s en probeerde een nieuw ritme te vinden. Moeilijk, want mijn werk betekende ook mijn contacten en vooral uitdagingen en kansen.

Die laatste vraag had ik me eerder gesteld in een klein dagboekje uit de periode dat ik ziek werd.

Er is veel gebeurd in de laatste maanden, zoals er veel gebeurd is in de laatste jaren. Bijzondere dingen, grote, belangrijke dingen, fijne, nare en zelfs gebeurtenissen die je op je grondvesten doen schudden. Heel veel om te verwerken, maar misschien hoeft dat helemaal niet. Misschien moet je gewoon doorgaan met leven, op het ritme van de dag en dat van de seizoenen. Dat is een rustgevend ritme dat helpt om orde op zaken te stellen in je hoofd en je hart. Dat hoofd van mij kan malen als een molen in een storm, niet aflaten, draaien, draaien, tot je er duizelig van wordt.

Met je hoofd proberen greep te krijgen op je hart, in woorden vangen wat je bezighoudt. Dat is heel moeilijk als het om je diepste gevoelens gaat. Mijn hart heeft het zwaar gehad, maar het kent de klappen van de zweep al heel  lang en dat heeft geholpen

Opsommen wat er gebeurd is , lijkt me onzinnig. Ik wil wel stilstaan bij wat belangrijk is.

Stilstaan bij wat er gebeurt, gebeurd is, maar alleen als het nodig is om beter te begrijpen, niet om in het verleden te blijven hangen. Vooruit kijken, omdat het gras misschien groener is aan de andere kant van de heuvel. Niet omdat ik plan hoe mijn toekomst moet worden. Ik laat me meevoeren door de stroom.

Ik realiseerde me dat gepensioneerd zijn ook de mogelijkheid biedt om zomaar anderen te helpen. En zo kon het gebeuren dat we de afgelopen jaren heel veel voor zieke anderen hebben gezorgd. Met liefde. Natuurlijk kwamen ook die dingen zomaar op ons pad, kon ik opnieuw geen ‘nee’ zeggen, maar het antwoord op de vraag wie ik ben, kreeg een nieuwe dimensie.

En de vraag wat er voor me ligt behoeft geen antwoord. Dat zie ik wel. Misschien klinkt dat wat te flegmatiek. Want ik heb wel wensen en zit vol ideeën over hoe het anders, beter kan. Zoals ik nog steeds idealen heb. Al was het maar voor onze kinderen en onze twee prachtige kleindochters.

De vrouw die van zichzelf is

Maar daarover moet ik -denk ik- in een volgende brief schrijven. Nu vind ik dat ik je nog een en ander verschuldigd ben over mijn wortels. Die hebben me gemaakt tot wie ik ben: Elise, de vrouw die van zichzelf is ( vrij naar mijn favoriete Gouden boekje, Meneer de Hond).

Ik ben geboren in Haarlem in een gezin met twee lieve, creatieve ouders, die helaas te jong stierven. Vijf jaar na mij kwam gelukkig nog een zus. Toen zij vijftien was, overleed onze moeder op zesenveertigjarige leeftijd.  

Gelukkig kende ik mijn man toen al. Hij was mijn instructeur op het zeilkamp waar ik na mijn eindexamen naar toe ging en die vakantieliefde bleef.

Omdat mijn moeder kort daarna ziek werd, bleef ik thuis wonen en koos ik voor een opleiding voor de akte Nederlands MO-A. Dat kon namelijk gewoon in het gebouw van de pabo in Haarlem. Daarna begon ik aan mijn eerstegraads (MO-B) in Utrecht. Het overlijden van mijn moeder had echter zo veel veranderd thuis, in ons leven, in mijn leven, dat ik besloot mijn opleiding in Utrecht af te breken en les te gaan geven.

Na ons huwelijk verhuisden we naar Rijswijk. Mijn man, ook leraar, ging les geven in Scheveningen en ik in Rijswijk zelf. Na twee jaar werd onze zoon geboren en bijna drie jaar jaar later volgde onze dochter, die in Hengelo werd geboren, de stad waar we nu nog steeds wonen.

In Hengelo stortte ik me de eerste jaren op allerlei vrijwilligerswerk: op school, maar ook in de gezondheidszorg. Toen de kinderen groter werden ben ik weer les gaan geven. Daarover schreef ik al iets in mijn korte introductie voor de match.

Net als mijn vader was ik dol op afwisselend werk. En ik ben nieuwsgierig. Naar mensen, naar hun drijfveren, naar morgen.

Genoeg over mij. Jouw werk is fascinerend. Ik vroeg me af of ik wel een boeiende brievenpartner voor je zou kunnen zijn, wat Marilien wegwimpelde. Je schrijft dat je je vrouw verloor. Dat zal deze periode eenzamer maken.

Zou je vanuit historisch perspectief ook nieuw licht kunnen laten schijnen over deze pandemie?

Bij medisch historicus denk ik aan boeken die ik met veel plezier las: De keizer aller ziektes van Siddharta Mukherjee over de geschiedenis van kanker en Het nut van ziekte van Sharon Moalem (over de samenhang tussen ziekte en evolutie). Zou je vanuit historisch perspectief ook nieuw licht kunnen laten schijnen over deze pandemie? Is er een vergelijking mogelijk met de Spaanse griep?

De gezondheidszorg, ethiek, patiëntcontacten, helder communiceren,  zijn me altijd blijven boeien. Ooit gaf ik een training in diagnostische gesprekken aan Amerikaanse fysiotherapeuten die hier wilden werken.

Ergens tussen de opsomming van je activiteiten las ik dat je in het bestuur van de Indisch Genealogische Vereniging zit. Dat is grappig want bij mijn genealogische speurtocht (inmiddels een hobby) belandde ik in Indische archieven en documenten.

Ik zei het al: van de hak op de tak. Rest voor deze brief de taal. Noem me maar een alleseter. Zo eentje die van taal- en letterkunde, fictie en non-fictie, houdt. Maar  misschien het allermeest van poëzie. Taal die emoties vorm geeft, teruggebracht tot de essentie.

Ik kijk uit naar jouw brief.

Hartelijke groet,

Elise