Antifragiliteit

Lieve Isis, 

De vraag ‘Hoe gaat het met je?’ is wellicht te groot, te alomvattend voor een samenhangend antwoord. Veranderingen in je bestaan, in je directe omgeving, ongewild, ongemakkelijk en ongebruikelijk. Ik zou de vraag graag zo stellen, dat je je uitgenodigd weet, precies dat te antwoorden wat er voor jou toe doet, of het nou is om het van je af te schrijven, of omdat het je perspectieven geeft. 

Het is een soort keten van gebeurtenissen die ik voor me zie, sinds je een brief schreef. Je voorspelde toen al dat ouders overbelast zouden raken van én werk, én onderwijs aan thuisblijvende kinderen, én het wegvallen van hulptroepen als grootouders en professionele hulp. Jij zag het gewoon aankomen. Zonder dat je er effectief iets aan kon doen. Dat is wreed. Klopt dat, als ik dat zo beschrijf?

Het is een soort keten van gebeurtenissen die ik voor me zie, sinds je een brief schreef

Het gaat om een soort basisstructuur. Bij mij was die basis natuurlijk veel rustiger. Ik woon alleen. Het overviel me zeker, reizen die moesten worden gecanceld, plannen om spontaan te leven, actief te zijn op allerlei fronten, stokten. Maar dat is allemaal luxe, vergeleken met jouw situatie en waarschijnlijk van die van vele anderen. 

Ik las laatst in een interview met Mark Tuitert over Kaleb, een filosoof, maar ook een econoom en beurshandelaar. Ik had nog nooit van hem gehoord, maar hij is bekend in financiële kringen en adviseerde overheden. Wopke Hoekstra haalde hem ook aan op Prinsjesdag, althans in zijn boek De zwarte zwaan. Hij voorspelde de bankencrisis en schreef in 2007 over desastreuze gevolgen van een pandemie. In januari van dit jaar adviseerde hij in een aantal artikelen om sociale contacten te beperken en reisbewegingen ernstig te beperken. 

Ik las laatst in een interview met Mark Tuitert over Kaleb, een filosoof, maar ook een econoom en beurshandelaar.

Dit zeg ik niet omdat hij een soort helderziende is (bedenk opeens wat een grappig woord dat is: helderziende - het helder zien. Dat doet ‘ie dan weer wel). Hij ziet de dingen helder, omdat hij vertrekt vanuit de waarde die hij ‘antifragiliteit’ noemt. Een concept dat zowel voor het maatschappelijk, als voor ons persoonlijk leven geldt. Zorg dat het zo robuust is ingericht, dat je niet alleen heftige schokken kunt opvangen, maar ook dat je er beter van kunt worden. Hij vindt dat bijvoorbeeld banken en bedrijven niet te groot weten worden, dan sleuren ze in hun ondergang te veel mee. Hij vindt dat mensen niet heel hoge hypotheken moeten nemen. 

Ik heb hem niet zelf gelezen, maar ik vind het interessant, het sluit erg aan bij boerenverstandachtige zaken die weerspiegeld worden in uitdrukkingen als: niet op één paard wedden, huizen niet op zand bouwen, geen schepen achter je verbranden, geen oude schoenen weggooien als je geen nieuwe hebt. 

Nu ik lees dat ik opschrijf dat ik er sterker van geworden ben, is dat ook een illusie.

Wat ik er interessant aan vind, is dat het waar is dat op sommige momenten in je levenslijn het allemaal heel fragiel is. Je hebt te weinig om op terug te vallen. Toen ik voor de eerste keer (jong) scheidde, kwam ik in armoede terecht, ik studeerde, had een babydochter. Die fragiliteit heeft zeker gevolgen voor haar gehad. In zekere zin ben ik er sterker van geworden, maar mijn dochter ervaart, denk ik, tot op dag van vandaag zaken als verlatingsangst en angst voor armoede. Ze doet het geweldig en kijkt die angsten in de bek. Nu ik lees dat ik opschrijf dat ik er sterker van geworden ben (what doesn’t kill you makes you stronger), is dat ook een illusie. Ik zal proberen dat uit te leggen.

Deze week, tijdens een telefoongesprek met mijn broers, zei ik: “Ik ga nu weer verder, werken aan mijn to do-lijst. Lekker, dat afvinken.” Mijn broer zei: “Typisch Annet, verslaafd aan werken, aan presteren.” En dat is zeker zo, ik voel me - zeker na mijn pensioen - rustig als ik met werk bezig ben, of met klussen voor mijn nevenfuncties. Kost handenvol tijd, maar ik voel me dan nuttig, ik accepteer mezelf dan beter. En tegenslagen of moeilijke perioden, zoals bij die scheiding, verwerk ik door harder en verbetener te werken. Dat noem ik dan sterker worden. Maar is het groei? 

Lieve Isis, heb het goed, ik stuur je wensen voor sterkte en plezier, 

Annette