Hallo Bettie,

Wat fijn weer van je te lezen na een lange werkdag die eindigde met anderhalf uur luisteren naar collega’s in een Teams-vergadering. Kwaliteitsbevordering: heus zeer zinnig, maar in zo’n grote groep (meer dan twintig dames en één heer) word ik altijd een beetje slaperig. Ik bediscussieer het liever in een klein groepje, dat houdt me scherper. Na afloop was het heerlijk om even met Charlie naar buiten te kunnen. Helaas zag hij direct een kat toen we naar buiten kwamen. Hij vloog erop af! Uit ervaring weet ik dat hij me omver trekt als hij wegstuift, dus ik heb de riem maar losgelaten. Ik zit niet te wachten op een schouder uit de kom… Na afloop trof ik mijn buurvrouw buiten, met wie ik eventjes heb staan kletsen. Het is net alsof je elkaar door corona ook overdag minder ziet. Nou, niet net alsof, het is gewoon zo. Mensen gaan toch minder naar buiten. Het was gewoon gezellig, even een ‘praatje pot’. Dat is voor mij veranderd door corona: voorheen praatte ik niet zo graag over koetjes en kalfjes, ik had wel beters te doen. Nu heb ik zelfs uit eigen beweging belangstelling voor de veestapel!

De familiegeschiedenis die je schrijft, ga je die ook uitgeven? Heb je er een uitgever voor, of laat je het boek in eigen beheer in een beperkte oplage drukken? Ik laat boeken altijd drukken bij Mijn Bestseller, maar ik heb collega-vrijwilligers die andere internetdrukkers weer prettiger vinden, zoals EZ Book. Het is maar net wat je gewend bent; ik ken Mijn Bestseller het beste en weet hoe het werkt. De mensen wiens verhalen ik opteken, betalen de boeken zelf, dus ik let altijd op de prijs, aangezien het niet mijn geld is. De dame wiens boek ik nu aan het afronden ben (ik heb net een hele avond foto’s bewerkt in Picasa), neemt er waarschijnlijk tien af voor haar familie.

Er zijn mensen die er slechts twee of drie willen hebben. Voeg je ook foto’s en andere documenten toe aan je boek? Ik vind oude zwart-wit foto’s altijd zo prachtig! Je wilde meer weten over mijn hobby: levensverhalen schrijven. Dat doe ik sinds 2014 en ik schrijf gemiddeld twee boeken per jaar, soms drie. Ik ben als vrijwillig schrijver verbonden aan de Stichting Haagse Levensboeken. Vanuit de stichting ben ik ook de vaste schrijver in een verpleeghuis bij mij in de buurt. Normaal gesproken wissel ik af tussen verpleeghuisbewoners en zelfstandig wonende ouderen, maar door corona kom ik op dit moment niet in het verpleeghuis. Er heerst af en aan corona, dus soms zitten ze helemaal op slot, wat ik heel triest vind voor de bewoners. Het is een huis voor patiënten met NAH (Niet Aangeboren Hersenletsel), vaak nog vrij jonge mensen onder de 65.

Het vorige boek dat ik heb geschreven was voor een dame die op de dagbehandeling kwam in het verpleeghuis. Toen het boek af was, was Nederland net in lockdown gegaan. Normaal gesproken is het overhandigen van een boek aan een verteller een feestje in het verpleeghuis. Koffie met cake, een bloemetje, een toespraak, foto’s voor in het huiskrantje. Vooral voor de verteller is het een heel bijzonder moment om zijn of haar verhaal in handen te hebben en soms ook best emotioneel. Vorig jaar moest ik dankzij corona met de stapel boeken naar het huis van de verteller fietsen. Ik plaatste de tas met boeken bij haar voordeur, belde aan en ging op meer dan twee meter afstand staan. De dame opende de deur en pakte de tas met boeken. Ik maakte een selfie van ons beiden -op afstand- en we kletsten nog een beetje, en dat was het dan!

Ook het boek waar ik nu mee bezig ben zal niet in het bijzijn van alle kinderen en kleinkinderen kunnen worden overhandigd. Dat had de vertelster wel graag gewild, maar met een beetje geluk kan hoogstens haar dochter aanwezig zijn als ik haar de boeken kom brengen. Mensen die hun levensverhaal willen laten schrijven, melden zich (al dan niet via hun kinderen of een ouderenwerker of een casemanager) bij onze stichting. We hebben vier ‘ambassadeurs’ die ieder een clubje schrijvers ‘aansturen’ (is een beetje een groot woord hoor) en zij matchen vertellers met schrijvers. De ambassadeurs organiseren ook schrijverskringen zodat de schrijvers ervaringen kunnen uitwisselen en van elkaar kunnen leren. Ik ben zelf niet aangesloten bij een schrijverskring, omdat ik ook al bestuurslid ben van de stichting, en daarnaast een bijna fulltime baan heb. De meeste schrijvers zijn gepensioneerd, die hebben iets meer tijd 😊.

Als schrijver heb ik altijd ‘werk’ gehad in de afgelopen jaren. Er staan nu alweer twee vertellers te wachten tot ik beschikbaar ben. Helaas voor hen heb ik geen tijd om twee verhalen tegelijkertijd te schrijven! Het schrijven vind ik een bijzonder proces. Ik kom gemiddeld vijftien keer twee uur bij een verteller. De eerste bijeenkomst bestaat uit kennismaken, en ik begin ook altijd met een stamboom, zodat ik een beetje weet wie wie is in het verhaal. Ik begin altijd bij het begin: wat weet iemand over zijn geboorte (van horen zeggen natuurlijk). Wie waren zijn ouders, welke herinneringen heeft iemand aan eventuele grootouders, de vroegste jeugd etcetera. Zo lopen we in een aantal ontmoetingen samen door zijn of haar leven van vroege jeugd tot heden. Tegen het einde verzamel ik foto’s en andere documenten, die ik hier thuis scan en bewerk. Pas als de hele tekst klaar is voeg ik de foto’s toe, en dan moet het boek vorm krijgen op de site van de internetdrukker.

Wat ik zo leuk vind aan het schrijven van levensverhalen is de geschiedenis die ieder mens met zich meedraagt. De verhalen over hoe het vroeger was, en hoe de verteller was als kind, als jongere. Ik probeer altijd te beschrijven hoe die persoon was toen hij of zij jong was, om daarmee bij kleinkinderen het besef te kweken dat hun opa of oma ook ooit zo jong is geweest als zijzelf nu zijn. En verder houd ik gewoon van schrijven. Ik probeer het verhaal op een boeiende manier te vertellen, en er toch de eigenheid van de verteller in te leggen. Ik heb een programmaatje waarmee ik Nederlandse zinnen kan omzetten in fonetisch Haags, dat is soms wel handig! Het moet natuurlijk ook een goed verhaal zijn met een bepaalde cadans van korte en lange zinnen, en geen ‘en toen, en toen’.

Ik ben blij dat ik een paar jaar geleden het levensverhaal van mijn vader heb geschreven. Hij is vorig jaar september vrij plotseling overleden, midden in coronatijd, hoewel dat gelukkig nog was vóórdat mondkapjes verplicht waren. Dat besef ik nu natuurlijk. Destijds mochten we in het ziekenhuis met niet meer dan één bezoeker tegelijk naar het bezoekuur komen, en doordeweeks was er slechts één bezoekuur per dag. Lange files voor de liften vanwege het feit dat je slechts met twee mensen tegelijk in een lift mocht staan, dus mijn moeder moest zorgen dat ze op tijd in het ziekenhuis was.

Mijn vader brak zijn enkel begin augustus. Hij raakte toenemend verward en werd drie dagen na de breuk opgenomen in het ziekenhuis. Ze hebben hem gedurende drie weken grondig onderzocht, maar de artsen hadden geen goede verklaring voor zijn achteruitgang. Gelukkig heeft zijn lijdensweg niet langer dan drie weken geduurd. Achteraf werd geconstateerd dat hij in een toch wel gevorderd stadium van Alzheimer had verkeerd, wat ons als familie verbaasde, en toch weer niet. Dementie vermoedde ik al een tijdje, maar niet het vergevorderde stadium.

Ben ik toch precies hetzelfde als al die andere kinderen die vaak tegen mij zeggen: “Oh, maar mijn moeder hoort niet op een gesloten afdeling thuis hoor, ze is nog niet zo slecht als die mensen daar.” Een crematie in coronatijd was ook weer anders dan anders. Minder mensen die bij de uitvaart konden zijn bijvoorbeeld, en voorafgaand aan de dienst mochten slecht vijf naasten bij elkaar in de aparte kamer zitten. Eigenlijk vonden we het ook wel weer mooi, zo’n rustig en ingetogen afscheid. Het paste wel bij mijn vader, een bescheiden man die een hekel had aan blaaskaken.

In januari van dit jaar hebben we de as verstrooid, en na afloop mocht natuurlijk slechts één persoon met mijn moeder mee naar huis. Dat vond ik naar. We hebben een beetje gesmokkeld: onze zoon en ook onze hond zijn meegegaan naar mijn moeder. We hebben samen een gebakje gegeten (het was die dag mijn vaders verjaardag), later een patatje gehaald bij de snackbar en aan het begin van de avond reden we weer naar Den Haag. Tenslotte konden we het vanwege de avondklok niet al te laat maken. Allemaal dingen waar je in deze tijd rekening mee moet houden.

Kortom uitermate teleurstellend, zullen we maar zeggen… Grappig dat je je schaatsen aan de wilgen hebt gehangen! Hebben ze lang in de boom gehangen, of heeft iemand ze meegenomen? Goede manier van hergebruik (of re-use), als je zelf niet meer schaatst en een ander jouw schaatsen hergebruikt. Tja, soms is het gewoon tijd om ergens mee te stoppen, maar dat is niet altijd gemakkelijk; wel verstandig waarschijnlijk! Ik heb ook niet geschaatst, maar ik ben er niet goed in, dus dat was niet zo moeilijk. Ik denk dat mijn schaatsen ergens op de vliering liggen; ik zou het eigenlijk niet eens weten… Wat wel op de vliering ligt is een koffer vol met LP’s, maar we hebben geen platenspeler meer. Mijn man is binnenkort jarig en nu heb ik voor hem een nieuwe platenspeler besteld, zo’n koffermodel. Die had ik vroeger ook: de box zat in het deksel verwerkt. Ik was er zo gek mee als tiener! Ook daarmee worden de LP’s dan ‘ge-reused’, al is de platenspeler dan nieuw (minpuntje 😊).

Ik doe dit hele jaar mee aan ‘52 Weken Duurzaam’, een leuke actie. Iedere week krijg ik een mail met een thema voor de komende zeven dagen, een soort uitdaging. Deze week was dat: geen vlees eten, maar dat is voor mij niet moeilijk omdat ik toch al vegetarisch eet. Vorige week ging het erom je voetafdruk te verkleinen, en dat moest je doen door het gebruik van zoveel mogelijk spullen te verminderen. Een hele goede tip die ik nu naleef: gebruik minder shampoo, douchegel, tandpasta, wasmiddel. Ik heb het geprobeerd, en het is zeker mogelijk!

Ik vind het knap dat jouw man het plastic van het papier scheidt van een kaasverpakking, dat is echt veel werk. Ik doe dat wel van bijvoorbeeld een gebaksdoos: deel is karton en vaak is de bovenkant doorzichtig plastic. Zo’n doos haal ik dus ook uit elkaar… Ik hoop dat mijn kinderen dit later zelf ook zullen naleven. Ik heb het er wel vaak met ze over en we zijn ook alle vier bewust gestopt met het eten van vlees. Zelfs mijn zoon, die toch wel een vleesliefhebber is.

Ik hoop dat we over zeven jaar allemaal (alle 17 miljoen Nederlanders) onze voetafdruk op de aarde hebben verkleind door te consuminderen en minder vlees te eten…. Wat een leuk idee om elkaar met de fiets bij de grens te ontmoeten en ieder aan de eigen kant van de grens te blijven. Noodgedwongen, maar het is tenminste iets. We leven toch wel in een hele vreemde wereld op het ogenblik. Nou, ik eindig met een foto van onze hond Charlie. Onze dochter heeft de foto gemaakt, ik vond ‘m wel schattig.

Blijf gezond!

Groetjes, Annemieke