Log in

Een boek kan het altijd nog worden

portret van Paulineportret van Xavier
Pauline aan Xavier
14/15
Linschoten, 03 oktober 2020

Salut Xavier,

Allereerst wil ik je condoleren met de dood van je schoonmoeder. Ik hoop dat het gemis van een afscheid zoals je dat natuurlijk zou willen en moeten kunnen hebben met iemand die gaat sterven, maar dat je blijkbaar niet hebt mogen meemaken, langzaam toch mag slijten en plaatsmaken voor krachtige mooie herinneringen. Het is zo treurig dat deze dingen in deze periode blijkbaar onvermijdelijk zijn. Ik heb er al zo vaak aan gedacht, aan al de mensen die onder deze omstandigheden sterven en aan hen die hun dierbaren moeten laten gaan zonder de fysieke nabijheid die ze nodig hebben.

Mijn schoonmoeder stierf afgelopen zomer, twee dagen nadat een van mijn eigen broers stierf. We keerden linea recta terug uit Frankrijk en begroeven eerst de een en toen de ander. Hele intense, confronterende weken waren dat. Maar de afgelopen maanden heb ik al vaker verzucht dat ik blij was dat zij corona niet meer hebben hoeven meemaken. Hoeveel verdrietiger zou dat nog eens geweest zijn, voor hen en voor degenen die aan hun bed zaten.

In de kerk vertelde zijn oudste zoon dat zijn vader nooit eerder kwaad op hem geweest was, behalve aan zijn sterfbed, toen hij in een 'clownspak' naast hem stond en hem niet wilde knuffelen

Het toeval wil dat we dit jaar opnieuw terugkwamen om iemand te begraven. We kwamen niet veel eerder terug dan we anders gedaan hadden, maar toch was het een vreemde herhaling. Een oom van mijn vriend, die eigenlijk ook een soort broer van hem was (mijn vriend groeide jaren met zijn gescheiden moeder op in het grote gezin van zijn oma, waar de jongste kinderen maar weinig ouder waren dan hij - zijn moeder was bijna de oudste van negen - en zo had hij eigenlijk een hele reeks zusjes en broers, tot zijn moeder hertrouwde en weer bij haar moeder vertrok). Zijn oom was aan het dementeren en woonde dus in een verpleeghuis. Hij begreep niets van corona, maar kreeg het. Bovendien viel hij uit zijn bed en brak zijn heup. Het zijn de verhalen die we al maanden horen. Hij stierf. Op de afscheidsbijeenkomst in de kerk vertelde zijn oudste zoon dat zijn vader nooit eerder kwaad op hem geweest was, behalve aan zijn sterfbed, toen hij in een 'clownspak' naast hem stond en hem niet wilde knuffelen. Hij huilde en ik moest met hem meehuilen. 

Ik heb me de hele begrafenis - keurig volgens de coronamaatregelen voltrokken - verwonderd over mijn eigen emotie. Zo verbonden was ik niet met de gestorven man, ik kende hem al jaren en waardeerde hem als een goed, braaf maar weinig open mens. Maar ik was niet per se verdrietig om zijn dood. Juist door de gedwongen afstand, door de onmogelijkheid om emoties ook fysiek te delen was het of het kwetsbare, het tere van de beelden en woorden, de verbondenheid sterker maakte. Of toch mijn beleving ervan. Ik weet het niet.

Misschien is het ook 'gewoon' de ontmoeting met de dood die mij steeds sterker lijkt te raken naarmate ik ouder of gevoeliger word. Het is zo ontroerend om een gezin te zien dat in liefde afscheid neemt van een oude (groot)vader. De erkenning van een eenvoudig mens die zijn best deed een goed leven te leiden met zijn gaven en zijn beperkingen, aandachtig vormgegeven, dat is echt mooi. Ik ervaar zo sterk dat komen en gaan, ons komen en gaan.

Ik ben terug in ons huis in Nederland en ik vind het niet gemakkelijk

Tot hier schreef ik je al bijna twee weken terug. Ik kwam er niet toe verder te gaan, het spijt me. Ik laat je weer lang wachten.

Ik ben terug in ons huis in Nederland en ik vind het niet gemakkelijk. Intussen is de overgang wel gemaakt en toch... Ik werk dagelijks aan de verbouwing van onze zolder, het deel waar we slapen en een nieuwe badkamer gaan hebben (het is alleen geen badkamer, het is een meubel, met douche, wc, wastafels, kasten, allemaal ineen en los in de grote ruimte, je kunt er omheen lopen). Het waren eerst vier kleine ruimtes, nu wordt het groot en licht en we verheugen ons wel, maar het is een hel van een klus. Iedere dag denk ik dat ik je 's avonds ga schrijven, na het geschuur en geschilder in de nok of de onhandig schuine wanden, de eindeloze balken en dakkapellen, maar ik heb er dan niet genoeg energie meer voor. Ik slaap ook vaker niet zo goed, dat helpt niet.

Ik realiseerde me ook dat ik denk dat ik moet schrijven over dingen die met corona te maken hebben of met afgeleiden daarvan. Toch die basisvraag 'wat brengt corona teweeg in mijn leven?' en dat weet ik niet meer. Het hele gegeven en alle vraagstukken die het heeft losgerukt en meer en meer tegenover elkaar gezet, alle analyse, interpretaties, commentaren, overtuigingen, ik weet niet meer wat ik ervan denken moet en ook ik ben het wel beu geworden me ermee bezig te houden. Intussen stijgt de dreiging en het raakt niet meer zoals het natuurlijkerwijs deed, toen het zijn ware gezicht voor het eerst toonde. Alle woorden die erover gesproken en weersproken worden zijn er teveel geworden. Het is ook te ingewikkeld en alles en iedereen lijkt de controle terug te willen, dat oude 'normaal' en dat zit er gewoon niet in. Het ontkennen en de rug toekeren, geeft evenmin rust en helderheid.

Ik hoorde me vanmiddag tegen een vriend zeggen dat 'alles' een beetje teveel voor me aan het worden is. Ik doel op nog veel meer dan corona, ik voelde en doelde op 'alles wat de wereld aangaat'. Omdat ik niet overloop van het werk en een teruggetrokken sociale houding koester, laat ik in de tijd die ik heb toch weer meer nieuws toe. Het is lastig om het buiten mijn deur te houden.

Corona is bij een hoop diepe problemen in de wereld een soort lachertje, hoe dodelijk het virus ook mag zijn

Ik zag een docu over de ontwikkelingen van het internet en de sociale media (ik geloof dat-ie The Social Code heet, maar ik twijfel), een docu van Michael Moore, een docu van Louis Theroux over straatgeweld in Milwaukee... Ik begin aan mezelf toe te geven dat ik met mijn geschoktheid en verontwaardiging eigenlijk geen raad meer weet. Corona is bij een hoop diepe problemen in de wereld een soort lachertje, hoe dodelijk het virus ook mag zijn. Het heet dat ze zo verschrikkelijk is omdat ze geen heldere vijand is waar je tegen kunt vechten, omdat ze niemands schuld is of lijkt, zodat je je daarmee bezig kunt houden, maar ik vind haar ook een soort super-helder. Ze lijkt me veel minder ingrijpend en ze maakt me minder bang dan veel dieper gewortelde problemen in deze wereld op dit moment.

Altijd was er een appel om me tot die wereld, dichtbij of wat verder weg, te verhouden, me verantwoordelijk te voelen, er iets van te vinden, er iets in te doen of te zeggen. Meer dan ooit voel ik me eigenlijk losgeraakt en zoek een nieuwe verhouding die me energie, vertrouwen, rust geeft. Ik wil helemaal niet zeuren, begrijp me goed, maar de eerlijkheid gebiedt me te zeggen: ik ben moe, de dagen zijn taai. 

Terwijl jij me ook zulk leuk nieuws geschreven hebt: je gaat voor Kreta! Dat is een ferm besluit en alles gaat bewegen in je leven. Passie, plannen, aanpakken, voornemens. Je verwacht 'slopende uitdagingen en avontuur'. Je gaat ondernemen in het toerisme. Nieuwe wortels en een nieuwe methode zelfs die je verwacht te ontwikkelen. Je enthousiasme is heerlijk en ik ben blij voor je dat je duidelijk de weg volgt die je wordt ingegeven en waar je al je vertrouwen in stelt. Het is een soort stoer dat je juist in deze tijd zo'n plan opvat en er meteen diep inspringt.

Wat het ook wordt, een boek kan het altijd nog worden. Ik zou zeggen dat een boek niet het eerste belang is, maar dat schrijven over wat je meemaakt op de eerste plaats fijn en zinvol kan zijn voor jezelf, een toevlucht, een overdenking, een verwerking, een manier om je gedachten op te maken, je plannen te schaven, jezelf je ervaringen toe te eigenen of je hart te luchten. Wordt het een boek voor anderen, een inspiratie of zelfs een methode (een methode voor wat? Ik snap je daar niet goed geloof ik: ik ben groot voorstander van methode-loze methodes, maar dat heb ik vast al eens gezegd, zoiets), dat gaat die gegroeide tekst vast zelf vertellen.

Dit is de reden dat ik al jaren blijf zwerven, soms echt als een blinde mol door de duistere aarde. Er is altijd een nieuwe gang te graven, die misschien een juister licht werpt

Ja, ik schreef weer en ik schreef zelfs weer dialoog. Het was inderdaad een verbinding terugvinden - dialoog/drama-schrijven is toch heel specifiek - en hem ook een beetje opnieuw uitvinden. Want ik schreef jarenlang zoveel losser en vrijer dan vroeger en die energie wil ik heel graag in die vorm meenemen. Dat lukte soms en dat was heel aangenaam. Vrijkomen van papier, zeg maar, een beetje 'geschreven worden'. Maar de tekst die begon te groeien, gaat (natuurlijk, wil ik bijna zeggen, vertrouwd met mezelf als ik ben) over zo'n beetje alles, de grote thema's van liefde tot dood. En dat beweegt en beweegt maar voort, want ik ben erg 'slecht' in verzinnen. Ik volg, ik probeer te luisteren, probeer uit en ik voel me ook niet de sterkste in kiezen, ik vind het moeilijk vast te leggen, ik blijf maar meebewegen. Dit is de reden (of één van de) dat ik al jaren blijf zwerven, soms echt als een blinde mol door de duistere aarde. Er is altijd een nieuwe gang te graven, die misschien een juister licht werpt.

Maar goed, in het schrijven is er een moeder, een oude vrouw, en er is een zoon, ze hebben elkaar lang niet gezien. Zij is in haar huis gevonden door een brandweerman toen niemand haar meer op straat zag. Hij vond haar naakt op haar bed als een vredige engel met een hand op haar geslacht. Nu is de enige zoon linea recta teruggekeerd vanuit een land waar hij zich met zijn ongelukkig bestaan heeft verschanst, om zijn moeder te begraven, maar zij wil de dood niet in voor ze hem 'een en ander' heeft gezegd en hij naar haar geluisterd heeft. Het zou zijn verbeelding kunnen zijn die haar uit de dood weghoudt, al wil hij dat ze zwijgt en zich overgeeft aan die dood. Maar zij wil dat niet en verzet zich zolang ze nodig heeft. Of nog langer..? Dus er is een levend en een dood personage. En ze naderen en verliezen en winnen elkaar in een gesprek/gevecht over seksualiteit en (zeker ook) over de vrouw die hij niet heeft, een thema dat eigenlijk niet past bij een moeder en een zoon, maar bloed kan kruipen waar het niet kan gaan...

Maar nu ligt het schrijven stil.

Intussen heeft Trump corona, beginnen scholen hun deuren te sluiten, hebben studenten nog amper echte colleges, beslaan brillenglazen bij een mondkapje, vallen iedere dag nieuwe ontslagen, houden de ziekenhuizen hun hart vast en weten theatermakers niet meer of ze vanavond wel of niet zullen spelen. En ik plamuur een dakkapel en bedenk me hoe zinloos dat is, want dat is het natuurlijk.

Ik wens je een fijn weekend en zie uit naar je volgende avonturen,

hartelijk!

Pauline

linkedin facebook pinterest youtube rss twitter instagram facebook-blank rss-blank linkedin-blank pinterest youtube twitter instagram